Debata nad zmianami we włoskiej Konstytucji trwa już od kilkudziesięciu lat. Przez ten okres wprowadzono wiele mniejszych poprawek, jednak dotychczas reformy miały charakter kosmetyczny. Ostatnia istotna reforma miała miejsce w 2001 r. i dotyczyła możliwości uzupełnienia komisji parlamentarnych przez przedstawicieli samorządów, którzy są uprawnieni do rewizji części przepisów Konstytucji.

Włoski Senat (Senato della Repubblica) składa się z 315 senatorów: 309 wybieranych w 20 regionach oraz 6 senatorów wybieranych w ramach okręgu zagranicznego (Art. 57-58 Konstytucji). Istnieje także możliwość powołania senatorów dożywotnio (obecnie jest ich sześciu: czterech nominowanych przez Prezydenta i dwóch wybieralnych – jest to zmienna liczba i zależy od populacji każdego regionu). Zgodnie z artykułem 59 włoskiej Konstytucji wszyscy prezydenci Republiki po ukończeniu kadencji mogą nominować na senatorów pięciu obywateli, którzy na swoim koncie posiadają wybitne osiągnięcia w życiu artystycznym, naukowym i literackim. Luigi Einaudi (prezydent w latach 1948–1955) mianował łącznie aż ośmiu senatorów, natomiast kolejni Prezydenci Republiki nominowali senatorów w taki sposób, że łączna liczba senatorów z mianowania aktualnie zasiadających w Senacie nie przekraczała pięciu. Jednak trend zmienił się w czasach Sandro Pertiniego (prezydent
w latach 1978-1985) i jego następców – Prezydenci Republiki zaczęli nominować do pięciu senatorów na dożywotnią kadencję niezależnie od liczby ówcześnie urzędujących senatorów powołanych przez poprzedników.

Zapowiadana reforma konstytucyjna ma ograniczyć kompetencje Senatu. Obecnie dwie izby włoskiego parlamentu mają te same kompetencje (bicameralismo paritario). Reforma doprowadzi do zwiększenie efektywności prac Senatu oraz zredukuje jego koszty administracyjne, w docelowej formie Senat ma głównie reprezentować interesy lokalne
i regionalne. Reforma ma na celu usprawnienie procesu legislacyjnego i wprowadzenie limitu 40 dni na przedyskutowanie i wprowadzenie poprawek do projektu ustawy przez Senat – obecnie wiele pilnych ustaw pozostaje w parlamentarnej zamrażarce. Reforma Senatu ma przyczynić się także do redukcji kosztów administracyjnych poprzez ograniczenie liczby Senatorów z 315 do 95, likwidację Narodowej Rady Gospodarczej i Społecznej CNEL
(Il Consiglio nazionale dell’economia e del lavoro, która obecnie składa się z 65 członków) oraz możliwości otrzymywania diety oraz dodatków nie wyższych niż dieta prezydenta stolicy regionu przez radnych regionalnych.

Reforma zakłada większy udział społeczeństwa w demokracji i w procesie tworzenia prawa. Zgodnie z reformą każdy projekt ustawy, pod którą podpisze się 150 000 obywateli uprawnionych do głosowania, ma trafić pod obrady Sejmu.

Głównym celem zapowiadanej reformy w ramach inicjatywy „Basta un si” ma być uporządkowanie relacji i współzależności między Państwem i Regionami poprzez likwidację tzw. współdzielonych kompetencji i wprowadzenie określonych oraz oddzielnych funkcji legislacyjnych. Do kompetencji władzy centralnej ma należeć m.in. transport, drogi
i autostrady, dystrybucja energii, natomiast władza regionalna ma być odpowiedzialna za służbę zdrowia, turystykę i lokalny rozwój gospodarczy, przy uwzględnieniu możliwości przejęcia niektórych funkcji delegowanych przez władzę centralną.

Usprawnienie procesu legislacyjnego poprzez wprowadzenie prawdziwych przedstawicieli interesów regionów pozwoli na tworzenie lepszego prawa, które jest bliżej ludzi. Przez ostatnie lata włoski Parlament nie był efektywny – powstawały konflikty kompetencyjne, czego skutkiem było tworzenie prawa ze znacznym opóźnieniem. Twórcy inicjatywy zapewniają, że proponowane zmiany przyczynią się do naprawy demokracji, szybszego
i efektywniejszego procesu legislacyjnego oraz likwidacji paraliżu kompetencyjnego, który nieskutecznie przez ostatnie lata miał być zażegnany przez Trybunał Konstytucyjny.

Mateusz Wiatr