Autor: Igor Dziedzic

Przed wyborami w 9 na 13 rządach autonomicznych władzę sprawowała centrolewicowa Hiszpańska Partia Socjalistyczno Robotnicza (PSOE) samodzielnie, bądź w  koalicji ze skrajnie lewicową Unidos Podemos, ewentualnie bliskimi ideologicznie partiami regionalnymi i nacjonalistycznymi. Wyniki sondażowe wskazywały na istotną utratę wpływów w poszczególnych wspólnotach. Szacowano, że PSOE będzie sprawowało rządy w wariancie optymistycznym w 7, w pesymistycznym w 5 Wspólnotach Autonomicznych. Większość absolutną udało im się osiągnąć tylko w Kastylii - La Manchy. Najlepszy rezultat uzyskali też w  Asturii i na Wyspach Kanaryjskich. W pierwszym przypadku najbardziej prawdopodobnym scenariuszem jest koalicyjny gabinet z Unidos Podemos, natomiast na Wyspach Kanaryjskich socjaliści raczej nie będą zdolni do uformowania gabinetu i zadanie to zostanie powierzone Partii Ludowej i centroprawicowej Koalicji Kanaryjskiej.

Z kolei Partia Ludowa odniosła historyczny sukces, osiągając najwyższy wynik w 10 na 13 Wspólnot, w których przeprowadzono wybory. W trzech z nich (Melilla, Madryt, La Rioja) ludowcy uzyskali absolutną większość, co daje im możliwość sprawowania rządów samodzielnych. W części z pozostałych (Walencja, Wyspy Balearskie, Murcja) brakuje im kilku mandatów, co z pewnością ułatwi potencjalne negocjacje ze skrajnie prawicową partią VOX. Na Wyspach Kanaryjskich PSOE najprawdopodobniej nie utworzy rządu, co umożliwi ludowcom stworzenie gabinetu koalicyjnego z Koalicją Kanaryjską. Nieco trudniejsza sytuacja będzie miała miejsce w czterech innych autonomiach (Ceuta, Kantabria, Asturia i Aragonia), w  których z jednej strony pozycja będzie słabsza, a na dodatek prawdopodobny jest scenariusz utworzenia gabinetu złożonego z więcej niż dwóch partii (PP + VOX + centroprawicowa partia regionalna).

Na poziomie symbolicznym i wizerunkowym dużo większą porażką socjalistów jest odbicie przez PP prowincji, w których od 1979 roku sprawowali władzę tzn. znajdujące się w  Andaluzji Granada, Malaga i Sewilla. W dwóch pierwszych ludowcy osiągnęli nawet większość absolutną. Warto zaznaczyć, że w regionach tych PSOE uzyskiwało też najlepszy wynik w każdych wyborach parlamentarnych, więc ten wynik może wywrzeć negatywny wpływ na nastroje przedwyborcze. Ogólnie rzecz biorąc PP osiągnęło samodzielną większość w 9 prowincjach. W pozostałych zmuszona będzie do zawiązania sojuszu z partią VOX, bądź ugrupowaniami regionalnymi. Z kolei PSOE rząd większościowy osiągnęło tylko w 4 prowincjach.

Tab.1 Wyniki Wyborów regionalnych

Przyczyny rezultatu wyborczego

Jak w większości sytuacji tranzycji władzy w ramach cyklu kilku wyborów na utratę poparcia przez PSOE składają się dwa podstawowe czynniki – dekompozycja własnego obozu politycznego i wzrost determinacji po stronie sił opozycyjnych. Co prawda w ramach samej partii socjalistycznej nie doszło do konfliktów, jednak nasilające się spory w ramach koalicji rządowej obniżyły zaufanie wyborców do całego bloku lewicowego. Po pierwsze, coraz częściej zaczęły się pojawiać rozbieżności pomiędzy PSOE a Unidos Podemos, nie tylko w sposobie realizacji polityk społecznych, lecz również w konstrukcji ustaw regulujących kwestie kulturowe. Po drugie, doszło do rozłamu w ramach Unidos Podemos, (czyli koalicji partii Podemos, Zjednoczonej Lewicy, Zielonych i Partii Więcej Państwa. Zjednoczona Lewica wicepremier Yolandy Diaz razem z  partią Więcej Państwa utworzyła nowe ugrupowanie o  nazwie Dodawać (Sumar). Doprowadziło to do z jednej strony do dezorientacji elektoratu, z drugiej zaś do podziału poparcia, przez co w wielu regionach nie przekroczyły one progu wyborczego, co odebrało PSOE zdolność do utworzenia koalicji.

Wokół rządzącego sojuszu zbierały się też liczne kontrowersje z powodu przeprowadzenia kampanii wyborczej. Potencjalny koalicjant Socjalistów w Nawarrze i Kraju Basków, EH Bildu wystawił na swoich listach byłych członków grupy terrorystycznej ETA. Spotkało się to z gwałtowną reakcją ze strony reszty sceny politycznej, a także mediów. Z kolei w marokańskiej eksklawie w Ceucie oraz w Granadzie i Andaluzji odkryto, że politycy znajdujący się na listach PSOE próbowali przekupić wyborców, celem uzyskania głosu.

Wydarzenia te przesłoniły niezłe wyniki gospodarcze w bliskiej perspektywie (jedna z  najniższych inflacji w Unii Europejskiej). Warto jednak zauważyć, że socjaliści nie rozwiązali strukturalnych problemów gospodarczych trapiących kraj tj. wysokie bezrobocie, zwłaszcza wśród młodych oraz ponadprzeciętny wskaźnik NEET (młodych nie pracujących, ani nie uczących się).

Z kolei w Partii Ludowej doszło do konsolidacji władzy po odsunięciu od władzy Pablo Casado w kwietniu 2022 roku i zastąpieniem go pochodzącym z Galicji Alberto Nunezem Feijo. Ugaszenie konfliktów wewnętrznych pozwoliły na lepszą koordynację działań kampanijnych. PP skierowało swój przekaz przede wszystkim do elektoratu centrowego. Uzasadnione to było drastycznym spadkiem znaczenia centroliberalnej partii Obywatele (Ciudadanos), którzy po tych wyborach zasadniczo zniknęli ze sceny politycznej. Ludowcy w 97% przejęli ich elektorat.

Ogłoszenie wyborów przedterminowych

W reakcji na rezultat wyborczy premier Pedro Sanchez z PSOE 29 maja wygłosił przemówienie bez możliwości zadawania pytań przez dziennikarzy. Poinformował w nim, że korzystając ze swoich konstytucyjnych prerogatyw skraca kadencję rządu i Kortezów (parlamentu) i ogłasza przedterminowe wybory 23 lipca 2023 roku.

Decyzja ta stoi w kolizji z przepisami wyborczymi niektórych Wspólnot Autonomicznych. W Andaluzji, z powodu ekstremalnie wysokiej temperatury latem zakazane jest przeprowadzania wyborów w miesiącach letnich. Innym problem stanowi niedostosowanie lokali wyborczych do warunków atmosferycznych.

Najważniejszym celem Sancheza jest powstrzymanie, bądź przynajmniej ograniczenie niekorzystnej tendencji wyborczych. W scenariuszu minimalistycznych PSOE chce zapobiec uzyskaniu większości absolutnej przez PP i osłabić ich poprzez wymuszenie prowadzenia negocjacji koalicyjnych z partią VOX. Ponadto, socjaliści chcą wykreować konflikt interesów pomiędzy PP i VOX na poziomie regionalnym, które w wielu regionach będą prowadzić negocjacje koalicyjne. Jest wysoce prawdopodobne, że tego typu sytuacja doprowadzi do rozbieżności nie tylko pomiędzy partiami politycznymi, ale również pomiędzy poszczególnymi szczeblami ich struktury.

Z perspektywy obozu rządzącego istotne jest również powstrzymanie procesu dekompozycji władzy. Bliski termin wyborczy wymusić ma na Unidos Podemos i Sumar stworzenie wspólnych list, które zapobiegłyby roztrwonieniu elektoratu skrajnej lewicy. Przyspieszony termin ma również wytworzyć atmosferę mobilizacji i zwiększyć frekwencję w  szeregach własnego elektoratu.

Wnioski i perspektywy

Rozmiary zwycięstwa Partii Ludowej, zarówno na poziomie regionalnym, jak i  prowincjonalnym przerosły przewidywania analityków oraz przerosły uśrednione wyniki badań społecznych i wynikające z nich trendy. Najbardziej prawdopodobnym scenariuszem dla wyborów parlamentarnych jest zwycięstwo PP. Pod znakiem zapytania stoi jednak to, czy osiągną oni większość bezwzględną. W przypadku nieuzyskania jej Ludowcy mieliby dwa scenariusze – utworzenie rządu koalicyjnego z VOX, bądź utworzenie rządu mniejszościowego z poparciem partii regionalnych. Wybór rozwiązania prawdopodobnie uwarunkowany będzie ilością mandatów. Im bliżej PP będzie większości bezwzględnej, tym mniej będzie skłonne do zawiązywania sojuszu z VOX-em.

Natomiast celem dotychczas rządzącej Partii Socjalistycznej jest zminimalizowanie strat i stworzenie jak najtrudniejszych warunków do rządzenia Ludowcom. Z ich punktu widzenia korzystny będzie mniej stabilny rząd koalicyjny z VOX, w którym dojdzie do większej ilości konfliktów i rozbieżności. Ponadto dążą oni do konsolidacji bardziej radykalnej lewicy tj. Sumar i Unidos Podemos, wymuszając na nich utworzenie koalicji wyborczej.

Ugrupowaniem, które utrzymało swoje dotychczasowe poparcie jest VOX. Ta partia wyborcza celuje w uzyskanie wyniku 15-18% w wyborach parlamentarnych i ustabilizowanie swojej pozycji jako trzeciej siły politycznej w kraju. Poparcie w granicach 20%, prawdopodobnie sprawi, że PP nie będzie miało wystarczającej do rządzenia liczby mandatów, przez co będą zmuszeni do koalicji z VOX-em.

Bieżący cykl wyborczy, składający się z wyborów regionalnych i parlamentarnych przypieczętowuje zniknięcie liberalnej partii Obywatele ze sceny politycznej. Głównymi przyczynami jest kryzys przywództwa, zbyt niskie poparcie i przejęcie elektoratu przez Partię Ludową.

Tab.2 Wyniki Wyborów w prowincjach

Źródła:

[1] https://www.20minutos.es/noticia/5131188/0/resultados-elecciones-autonomicas-2023-consulta-quien-ha-ganado-comunidad-28m/

[2] https://elpais.com/espana/elecciones-municipales/2023-05-30/espadas-achaca-la-derrota-del-psoe-en-andalucia-al-exito-de-la-estrategia-de-acoso-a-pedro-sanchez.html

[3] https://elpais.com/espana/2023-05-29/sanchez-adelanta-las-elecciones-al-23-de-julio-ante-el-fiasco-de-las-autonomicas.html

[4] https://datosmacro.expansion.com/paises/espana 

[5] https://www.ondacero.es/noticias/espana/estos-son-motivos-enfrentamiento-podemos-sumar-pablo-iglesias-yolanda-diaz_202303296423b8cca1e0b90001dc9ce6.html

[6] https://elpais.com/espana/2023-04-15/pablo-iglesias-pide-la-unidad-con-sumar-a-pesar-de-los-insultos-los-ninguneos-y-los-desprecios.html

[7] https://www.politico.eu/article/pedro-sanchez-spain-socialists-have-a-problem/

[8] https://www.politico.eu/article/spanish-pm-sanchez-calls-snap-general-election-after-disastrous-results-in-local-elections/