Mówiąc o dzisiejszym Izraelu należy pamiętać, Izraelici to nie tylko Żydzi. Palestynę oprócz Arabów i Żydów zamieszkują też Druzowie, chrześcijanie i Czerkiesi. Druzowie przykładowo, których religia łączy cechy islamu, judaizmu i chrześcijaństwa jako jedni z nielicznych mniejszosci narodowych podlegają obowiązkowej służbie wojskowe w Izraelu, a sama mniejszość słynie ze swojego oddania i patriotyzmu wobec Izraela. Dodatkowo kolejne fale emigrantów żydowskich z Brazylii, Etiopii, państw byłego Związku Radzieckiego czy Stanów Zjednoczonych sprawiają, że dzisiejszy Izrael to państwo mozaiki kultur Bliskiego Wschodu, Europy, Ameryki Południowej i Afryki. Niestety między największymi grupami żydami i muzułmanami dochodzi do konfliktów od początku powstania państwa Izrael czyli od 1947 roku.
Zarzewie konfliktu
Koniec XIX wieku jest to początek żydowskiej imigracji do Palestyny, będącej wtedy częścią Imperium Osmańskiego, która to po I wojnie światowej stała się brytyjską kolonią. Drugiego Listopada 1917 roku został sporządzony list lorda Arthura Balfoura do barona Waltera Rothschilda przywódcy społeczności żydowskiej w Wielkiej Brytanii, który miał być obietnicą rządu brytyjskiego w sprawie utworzenia żydowskiej siedziby narodowej w Palestynie. Nasiliło to wielką imigrację ludności żydowskiej z całego świata zwłaszcza z terenów podległych koronie brytyjskiej do Mandatu Palestyny. Wcześniej wspomniana rezolucja ONZ dzieląca Mandat Palestyny na państwo żydowskie i arabskie doprowadziło do wojny domowej, a skutkiem proklamowania niepodległości przez Izrael było zawiązanie koalicji państw arabskich wspierających Palestyńczyków- Syria, Egipt, Transjordania, Sudan, Irak, Liban, Arabia Saudyjska i Jemen. Tak wybuchła pierwsza wojna izraelsko arabska, która zakończyła się zwycięstwem Izraela, poszerzeniem przyznanego przez ONZ terytorium, a strefa Gazy i Zachodni Brzeg Jordanu trafił kolejno do Egiptu i Jordanii. Kolejnym konfliktem był Kryzys Sueski, którego przyczyną była nacjonalizacja kanału sueskiego przez Egipt, który jest najważniejszym przejściem dla łańcucha dostaw dzisiejszego świata. Było to starcie mocarstw Wielkiej Brytanii i Francji, które jednak końcowo na wojnie straciły i utraciły wcześniejsze wpływy na Bliskim wschodzie.
Następny konflikt wybuchł już w 1967 roku nazywany później “wojną sześciodniową”, która wybuchła z powodu dalszego nieuznawania istnienia państwa żydowskiego, do tego iskrą do ponownego konfliktu było stworzenie przez Izrael Narodowego Systemu Wodnego, który miał za zadanie wybudować pomp wodnych mających przepompowywać wodę z Jeziora Tyberiadzkiego na Pustynię Negew, prace budowlane objęły obszar zdemilitaryzowany co na nowo wywołało konflikt Izraela z państwami arabskimi. . Stronami walczącymi w konflikcie była koalicja państw arabskich Egipt, Syria i Jordania. Dzięki wojnę Izrael zyskał nowe nabytki terytorialne od Jordanii Zachodni Brzeg i wschodnią jerozolimę, od Egiptu Strefę Gazy i półwysep Synaj, a od Syrii Wzgórza Golan.
Następnymi konfliktami w regionie była wojna Jom Kippur, I Intifada (pierwsze powstanie palestyńskie), I i II wojna libańska i Intifada Al-Aksa. Jednym z najważniejszych wydarzeń było porozumienie z Camp David w 1978, była to konferencja pokojowa Izraela i Egiptu z udziałem Stanów Zjednoczonych Ameryki, dzięki niej Izrael zyskał możliwość żeglugi przez Kanał Sueski i Cieśniny Tirańskie, Półwysep Synaj został zwrócony Egiptowi, a w Strefie Gazy i w Zachodnim Brzegu zostały utworzone władze samorządowe dla Palestyńczyków. Jednak dopiero w 1993 roku, dzięki staraniom Jasira Arafata i Organizacji Wyzwolenia Palestyny na mocy Porozumienia z Oslo powstała Autonomia Palestyńska w Gazie i Zachodnim Brzegu Jordanu. Proces pokojowy przerwało jednak powstanie rządu Binjamina Netanjahu. Pomimo uznania Państwa Palestyny przez ONZ, nie jest ono uznane przez Izrael.
Osiedla żydowskie na Zachodnim Brzegu są jednym z kluczowych elementów trwającego od dekad konfliktu. Obecne uwarunkowania polityczne sprzyjają aneksji osiedli przez Izrael, co doprowadzi do jeszcze większego konfliktu w regionie. Na mocy Porozumienia w 1995 roku terytorium Zachodniego Brzegu podzielone jest na 3 fragmenty: Typu A zarządzaną przez Autonomię Palestyńską, Typu B zarządzaną przez łączną jurysdykcją Autonomii Palestyńskiej i Izraela i typu C pod wyłączną kontrolą Izraela, obejmuje ona 60% terytorium Zachodniego Brzegu i zamieszkana jest przez 328 tysięcy osadników, motywowanych względami ekonomicznymi. Ponad połowa osiedli jest założone bez zezwolenia izraelskich władz, choć są one przez nią wspierane w różnych formach. Do tego ustawa z 2017 roku pozwala legalizować wstecznie osiedla wybudowane na prywatnej ziemi palestyńskiej. Bloki osiedli są położone blisko linii zawieszenia broni sprzed wojny sześciodniowej, jednak mimo to osiedla są znakomicie zintegrowane infrastrukturalnie z terytorium Izraela i leżącym w jego obrębie tzw. muru bezpieczeństwa.
Mieszkańcy osiedli stanowią dużą grupę nacisku politycznego i w przeważającej większości należą do elektoratu prawicowy, która jest w składzie rządów kolalicyjnych w Izraelu. Chęć pozyskania głosów osadników związanych skłania polityków do wzmacniania gwarancji dla przyszłości osiedli. Co doprowadza do przekreślenia kompromisu w którym część osiedli zostałaby włączona do Izraela, a część poddana likwidacji. Wraz z deklaracją Netanjahu o niedopuszczeniu do likwidacji jakichkolwiek z nich przekreśla możliwość rozwiązania problemu. Natomiast przyłączenie wszystkich z nich spowoduje jeszcze większe zubożenie Palestyny w której już ponad 50% żyje w ubóstwie, ponadto większość zasobów naturalnych i najbardziej żyzne ziemie na Zachodnim Brzegu stanowi Strefa C, już teraz utrata dostępu do nich kosztuje gospodarkę palestyńską pół miliarda dolarów rocznie. Celem polityki Palestyny będzie z pewnością uzyskanie do niej dostępu, a przekreślenie go przez włączenie tych terenów do Izraela pogrąży region w jeszcze większym konflikcie.
Analiza najnowszych wydarzeń
W ostatnim czasie napięcie pomiędzy Izraelem a Palestyną ponownie wzrastało. Niestety taka konfrontacja, która z każdym dniem eskaluje, może doprowadzić do konfliktu zbrojnego na pełną skalę. Na pogorszenie sytuacji również wpływa fakt, że po obu stronach, zarówno w Izraelu, jak i w Palestynie – obecnie trwa proces formowania nowych instytucji władzy. Taki stan rzeczy wprowadza pewnego rodzaju dysonans.
Nowym punktem zapalnym w tej sytuacji była miejscowość w pobliżu Góry Świątynnej oraz dzielnica Szeik Jarrah, gdzie 7 maja doszło do starć między Palestyńczykami, a izraelską strażą graniczną. Na dodatek izraelskie służby bezpieczeństwa przeprowadziły eksmisje kilku arabskich rodzin zgodnie z postanowieniem sądu. Towarzyszyły temu lokalne protesty, które przerodziły się do gwałtownych zamieszek. Jednak prawdziwą „puszką Pandory” było wyprowadzenie wiernych z meczetu Al-Aksa – izraelska policja użyła do tego granatów ogłuszających, gazu łzawiącego i gumowych kul, w wyniku czego wielu Palestyńczyków odniosło obrażenia. Skutkiem tej akcji jest to, że obie strony konfliktu prowadzą ataki lotnicze i rakietowe, jak również operacje wojskowe w Strefie Gazy. Jednak mieszkańców Izraela chroni „Żelazna Kopuła”, więc większość wystrzelonych przez Hamas pocisków nie dotarła do celu lub została przechwycona przez tarczę antyrakietową.
Kolejnym problemem jest fakt braku wyraźnego statusu Palestyny na podstawie prawa międzynarodowego. Ponieważ zgodnie z prawem międzynarodowym ziemie palestyńskie uważane są za okupowane, a nie podbite – to tylko gra na rękę Palestyńczykom. Ustanowienie wojskowej kontroli przez Izrael nie daje w takim wypadku prawa do wprowadzenia swojej władzy administracyjnej nad palestyńskimi osadami.
Konflikt, który z nową mocą ponownie wybuchł stanowi nową odsłonę starych nieporozumień, gdzie iskrą okazał się spór wokół prawa własności. Należy również zauważyć, że obecna sytuacja ma także swój wydźwięk w wewnętrznej izraelskiej polityce. W marcu zostały przeprowadzone parlamentarne wybory już po raz czwarty w ciągu ostatnich dwóch lat. Przez to prezydent Izraela, po nieudanych próbach premiera Netanjahu, powierzył utworzenie rządu Yairowi Lapidowi (lider centrowego ugrupowania Yesh Atid). Jednak podzielony parlament, w którym są obecni arabscy posłowie, może pokrzyżować te plany.
Pozycja Unii Europejskiej w tym geopolitycznym konflikcie jest dosyć trudna, ponieważ UE znajduje się pomiędzy dwoma walczącymi stronami. Ze swojej strony zarówno Izrael, jak i Palestyna domagają się stanowczego wsparcia ze strony Brukseli. W tym samym czasie Palestyńczycy oskarżają europejskich urzędników o przymykanie oczu na łamanie prawa międzynarodowego, więc jak z poprzednich informacji wynika – unijne podziały na ten moment pozostawiają Brukselę bezsilną. Ze swojej strony Josep Borrell – szef polityki zagranicznej UE, zaapelował do Izraela, by „działał proporcjonalnie i unikał ofiar wśród ludności cywilnej” oraz wezwał do zaprzestania ostrzału rakietowego ze strony Hamasu.
Podsumowanie
Na podstawie przeanalizowanych informacji można stwierdzić, że konflikt między Izraelem a Palestyną nie zostanie rozwiązany bez aktywnego udziału społeczności międzynarodowej. Pozytywną dynamikę w próbach rozwiązania konfliktu w ubiegłych latach mogliśmy obserwować tylko dzięki interwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych. Rozwiązanie kwestii palestyńskiej wymaga kompleksowego rozwiązania, które obejmie nie tylko kwestie polityczne, ale również poprawę jakości życia – ponieważ niska jakość życia Palestyńczyków sprzyja rozprzestrzenianiu się ekstremizmu i wrogości wobec Izraela. Potrzebne są nowe płaszczyzny dialogu, aby budować nową przyszłość pod znakiem wolności, pokoju i dobrobytu gospodarczego obu narodów.
Autorzy: Aleksander Jakubowski i Olgierd Andruszczyszyn
Bibliografia:
https://tvn24.pl/swiat/konflikt-izraelsko-palestynski-ataki-na-strefe-gazy-wzrasta-liczba-ofiar-smiertelnych-5096126 dostęp: 18.05.2021
http://www.izrael.badacz.org/historia/bulfor_deklaracja.html dostęp: 18.05.2021
http://news.bbc.co.uk/2/shared/spl/hi/middle_east/03/v3_ip_timeline/html/default.stm dostęp 18.05.2021
http://www.nowastrategia.org.pl/wojna-szesciodniowa-i-jej-znaczenie-dla-bliskiego-wschodu/ dostęp 18.05.2021
https://pism.pl/publikacje/Aneksja_osiedli_na_Zachodnim_Brzegu_kontekst_prawny_i_polityczny dostęp 18.05.2021
https://www.nytimes.com/2021/05/16/world/middleeast/israel-gaza-hamas-civilian-casualties.html dostęp 18.05.2021
https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2020-06-15/miedzy-planem-trumpa-a-rzeczywistoscia-perspektywy-aneksji dostęp 18.05.2021
https://www.money.pl/gospodarka/starcie-dawida-z-goliatem-izrael-ma-nad-palestyna-potezna-przewage-ekonomiczna-6639621766023712a.html dostęp 18.05.2021
ТАСС-государственное информационное агенство/ Политика, Конфликт Израиля и Палестины, https://tass.ru/politika/11343755 , dostęp 18.05.2021
[1] Żelazna Kopuła – jest to izraelski system obrony powietrznej, który od 10 lat chroni mieszkańcówIzraela przed rakietowym i lotniczym atakiem. System składa się ze stacji radarowej, centrum dowodzenia uzbrojeniem i bateriami przechwytującymi typu „Tamir”. Jego skuteczność jest szacowana na ok. 90 % Źródło: https://www.rp.pl/Konflikt-izraelsko-palestynski/305139921-Jak-dziala-izraelski-system-obrony-powietrznej-Zelazna-Kopula.html , dostęp 18.05.2021
https://www.army-technology.com/projects/iron-dome/ , dostęp 18.05.2021
Virsaviia Marych, Палестино-Израильский конфликт: в поисках современной академической интерпретации, Tallinn 2015
Aljazeera/Middle East, Israel’s president taps opposition leader Lapid to form new gov’t, https://www.aljazeera.com/news/2021/5/5/israels-president-taps-opposition-leader-lapid-to-form-new-govt , dostęp 18.05.2021
Politico, EU divisions over Israel-Palestine leave Brussels powerless as conflict worsens,
https://www.politico.eu/article/eu-divisions-israel-palestine-conflict-middle-east/ , dostęp 18.05.2021