Do zadań dyplomacji ekonomicznej należy nie tylko, działalność przedstawicielstw państwowych przy międzynarodowych organizacjach gospodarczych, monitorowanie polityki ekonomicznej w innych krajach oraz pełnienie funkcji doradczej w kreowaniu polityki gospodarczej swojego państwa, lecz także pomoc przy zakładaniu oddziałów zagranicznych, promocję inwestycji zagranicznych oraz doradztwo prawne dla obywatela za granicą. Dyplomaci gospodarczy[1] to przede wszystkim pracownicy służby cywilnej, reprezentacji izb gospodarczych i innych organizacji handlowych, pracownicy służby zagranicznej oraz przedsiębiorcy inwestujący poza granicami państwa.
Polsko – chorwackie stosunki ekonomiczne
Chorwacja leży w środkowo – południowej Europie, zajmuje zaledwie 87 tyś km² i zamieszkuje ją około 4 milionów mieszkańców. Państwo to znajduje się nad morzem Adriatyckim i graniczy ze Słowenią, Węgrami, Serbią i Bośnią i Hercegowiną.Chorwacja odzyskała niepodległość w wyniku przegłosowanego referendum 25 czerwca 1991 roku. Od tego czasu Chorwacja należy do organizacji zarówno gospodarczych, jak i polityczno - militarnych. W 1993 roku Chorwacja przystąpiła do WCO (World Customs Organisation), a w 2000 roku stała się członkiem WTO (World Trade Organisation). Następnie, w listopadzie 2007 roku Chorwacja przystąpiła do CEFTA, w 2009 roku do Paktu Północnoatlantyckiego, a od 1 lipca 2013 roku Chorwacja jest kolejnym członkiem Unii Europejskiej.
Gospodarka Chorwacji skupia się przede wszystkim na usługach. W 2015 roku, po sześciu latach recesji chorwacka gospodarka dzięki wzrostowi konsumpcji i eksportu, urosła o 1,6%, a w 2017 nawet do 2,5 %.PKB Chorwacji stale rośnie, osiągając wzrost 3,3% w trzecim kwartale 2017 roku. Inflacja do kwietnia 2017 wynosiła 1,4 %. Największym bogactwem Chorwacji jest turystyka, jej udział w PKB to około 17,2%. W okresie pierwszych jedenastu miesięcy 2016 roku Chorwację odwiedziła rekordowa liczba turystów (16,6 mln) generując 90,7 mln noclegów.W 2017 roku liczby te wzrosły do 16 milionów turystów już w okresie 9 miesięcy od stycznia do września. Jednakże, problemem chorwackiej gospodarki jest rosnący dług publiczny (86%), wysokie bezrobocie i mała ilość inwestycji.
Stosunki gospodarcze polsko – chorwackie opierają się na wzajemnych inwestycjach i współpracy. Od 2004 roku do 2008 roku obroty handlowe wzrosły ponad dwukrotnie. W 2013 roku Polski eksport do Chorwacji osiągnął wartość 323,5 mln EUR. Natomiast, polski import z Chorwacji wyniósł 91,8 mln EUR. Przy czym inwestycje obustronne cały czas rosną. Najważniejsze pozycje w Polskim eksporcie to: artykuły higieniczne, spożywcze i meble. Pozycje ważne dla chorwackiego eksporty to: leki i folie aluminiowe. Jednakże, warto podkreślić, że Chorwacja jest najpopularniejszym punktem destynacji Polaków na wakacje. W 2016 roku Chorwację odwiedziło 757 tysięcy Polaków.
Dyplomatyczne stosunki polsko – chorwackie zostały nawiązane w 1992 roku. Wcześniej Polska utrzymywała stosunki z Socjalistyczną federacyjną Republiką Jugosławii. Po rozpadzie Jugosławii i wojnie, która zakończyła się w 1995 roku, wzajemne relacje umacniały się. W 2010 roku nastąpiła zmiana w sposobie postrzegania Chorwacji na arenie międzynarodowej w wyniku zaprzysiężenie nowego prezydenta – Stjepana Mešića.Wpływ na poprawę wizerunku miały zmiany systemu z prezydenckiego na parlamentarny oraz pełna demokratyzacja państwa. Zbieżność niektórych priorytetów spowodowała, że Chorwacji zależało na polepszaniu wzajemnych kontaktów z Polską oraz czerpaniu z polskich doświadczeń transformacji politycznej i gospodarczej. Polska natomiast, kierowała się chęcią posiadania wpływów na Bałkanach. Wspierając Chorwację w wejściu do Unii, powiększyłatym samym krąg współpracy państw Europy Środkowej w ramach regionalnych projektów współpracy.
Polską dyplomację ekonomiczną w Chorwacji prowadzi Kancelaria Prezydenta RP, Rząd RP, Ambasada RP w Zagrzebiu, przedstawiciele samorządów w Polsce oraz Polskie przedsiębiorstwa inwestujące w Chorwacji.
Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Zagrzebiu, a przede wszystkim Wydział Promocji Handlu i Inwestycji (który jest w trakcie likwidacji) oraz Referat do spraw Konsularnych prowadzą złożoną politykę służącą promocji polskich przedsiębiorstw oraz polskiej gospodarki w Chorwacji. Referat ds. Konsularnych udziela pomocyprawnej oraz udziela informacjipolskim firmom oraz obywatelom przebywających na terenie Chorwacji. Współpracował także z Wydziałem Ekonomiczno – Politycznym oraz WPHI przy organizacji wydarzeń promujących polskie przedsiębiorstwa, takich jak zorganizowanie 30 września 2015 roku forum polsko - chorwackich przedsiębiorstw w Dubrowniku. Ponadto, wydział Promocji Handlu i Inwestycji prowadziłPortal promocji eksportu, na którym polski przedsiębiorca mógł znaleźć aktualne wydarzenia mające miejsce w Chorwacji, biuletyn niezbędnych informacji o stanie chorwackiej gospodarki, w co warto inwestować oraz prawne regulacje obowiązujące w Chorwacji. PWHI było także odpowiedzialne za pomoc przy kontaktach polskich i chorwackich firm.
Jednym z wyznaczników nowoczesnej dyplomacji jest wzmożona rola stosunków pomiędzy jednostkami administracyjnymi państw. W Chorwacji aktywną rolę w promocji odgrywa Hrvatska gospodarska komora, z która współpracuje polska Krajowa Izba Gospodarcza. W kwietniu 2004 roku podpisano Międzyregionalną umowę na rzecz utworzenia Środkowoeuropejskiego Korytarza Transportowego, w ramach której rozwija się współpraca skupiająca 17 regionów i powiatów w 6 krajach: Szwecji, Polsce, Czechach, Słowacji, na Węgrzech i Chorwacji.
W 2011 roku dzięki porozumieniom pomiędzy miastem Kraków i Zagrzeb powołano do życia Polsko – Chorwacką Izbę Przemysłowo – Handlową z siedzibą w Krakowie. W 2012 roku odbyła się konferencja chorwackich županów i polskich marszałków województw, na której podpisano Deklarację o Współpracy między Związkiem Województw RP i Związkiem Županii Chorwacji. Dzięki tej deklaracji zostało zawartych wiele porozumień między jednostkami administracyjnymi oraz miastami obydwu państw. Ponadto, 30 lipca 2015 roku rząd Chorwacji zaakceptował przyłączenie się županii karlovackiej i primorsko-goranskiej do Środkowoeuropejskiego Korytarza Transportowego - Europejskiego Ugrupowania Współpracy Terytorialnej (CETC-EGTC).
W dniach 10-12 maja 2016 r. w Dubrowniku odbyło się V Forum Regionów Polski i Chorwacji zorganizowane przez Chorwacki Związek Żupanii i Związek Województw RP. Głównym tematem Forum był samorząd jako siła napędowa wzrostu gospodarczego. W trzecim dniu Forum odbyło się polsko-chorwackie forum gospodarcze, w którym udział wzięli polscy i chorwaccy przedsiębiorcy.Potwierdzeniem zainteresowania obu stron wzmocnieniem wzajemnych relacji była organizacja pod egidą Krajowej Izby Gospodarczej w ramach wizyty prezydent Chorwacji Kolindy Grabar-Kitarović w Warszawie (28 stycznia 2016 r.) Polsko-Chorwackiego Forum Gospodarczego. W Forum uczestniczyli prezydenci Polski i Chorwacji oraz przedstawiciele 48 chorwackich oraz około 70 polskich firm. Podczas Forum podpisano umowę o współpracy pomiędzy Chorwacką Izbą Gospodarczą i Krajową Izbą Gospodarczą.
Jednakże, najważniejsze wydarzenie minionych lat, które umocniło stosunki dyplomatyczne między państwami miało miejsce w 2015 roku, bowiem z inicjatywy prezydentów Polski i Chorwacji, Andrzeja Dudy i KolindryGrabar-Kitarović postanowiono powołać grupę Trójmorza. Celem było przede wszystkim, stworzenie wspólnej inicjatywy polityczno–ekonomicznej skupiającej 12 państw Europy położonych przy trzech morzach: morzu Bałtyckim, Czarnym i Adriatyckim. Do grupy Trójmorza należywięc Austria, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Węgry.
W 2016 roku, 25 sierpnia, w Dubrownikugrupa 12 państw Europy Środkowej, pod przewodnictwem polskiego Prezydenta Andrzeja Dudy i chorwackiej Prezydent Kolindry Grabar-Kitarović, przyjęła wspólną deklarację w sprawie zacieśnienia współpracy w zakresie energetyki, transportu, cyfryzacji i gospodarki.Następnie, w czerwcu 2017 roku miało miejsce spotkanie Andrzeja Dudy z Prezydent Chorwacji w Zagrzebiu, na którym Kolinda Grabar-Kitarović wyraziła nadzieję, że efektem Forum Biznesowego będą „konkretne projekty między przedsiębiorstwami z Polski i Chorwacji, ale także z państwami trzecimi”. Ponadto, Prezydent podkreślał konieczność rozbudowy infrastruktury energetycznej.
W lipcu 2017 roku, miało miejsce spotkanie grupy Trójmorza w Warszawie. Gospodarzem był prezydent Polski Andrzej Duda, który podkreślił, iż państwa należący do grupy potrzebują dobrych połączeń komunikacyjnych: drogowych, kolejowych, energetycznych, telekomunikacyjnych, szczególnie na osi północ-południe. Prezydent wyraził także potrzebę stworzenia korytarza, który rozpoczynałby się gazoportem w Świnoujściu, a kończył podobnym obiektem na wyspie Krk w Chorwacji. W dokumencie podsumowującym spotkanie wyrażono przekonanie, że dzięki poszerzeniu współpracy w dziedzinie energii, transportu, komunikacji cyfrowej oraz gospodarki Europa Środkowa i Wschodnia staną się bardziej bezpieczne i bardziej konkurencyjne oraz przyczynią się tym samym do wzmocnienia Unii Europejskiej jako całości. Warto podkreślić, że inicjatywą Trójmorza zainteresował się Prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump, który zaszczycił swoją obecnością na szczycie w Warszawie i zaznaczył, że to historyczne porozumienie.
Zalecenia i rekomendacje
Pomimo dobrych stosunków gospodarczych pomiędzy Polską a Chorwacją i prowadzonej poprawnie dyplomacji ekonomicznej, zaleca się takie działania jak: wprowadzenie stypendiów naukowych dla chorwackich studentów, których prace poświęcone są polskiej gospodarce, a tym samym promują Polskę w swoim państwie. Organizowanie cyklicznych wydarzeń, takich jak fora gospodarcze, czy kongresy dla przedsiębiorców obydwu państw, na których mogłyby się odbywać spotkania między firmami oraz stworzenie programów państwowych, których celem byłaby wymiana doświadczeń na wprowadzenie innowacji i polityki prowadzenia startupów. Zapraszanie większej liczby przedstawicieli państwa chorwackiego na wydarzenia, takie jak: Forum Małych i Średnich Przedsiębiorstw w Katowicach, czy Europejski Kongres Gospodarczy, w celu promocji gospodarki naszego państwa.Zachęcanie polskich przedsiębiorców do promocji gospodarki w regionie, nadając najbardziej aktywnym nagrody,czy np. tytuł konsula honorowego, którego brak, a jest niezmiernie potrzebny na obszarach turystycznych takich jak okolice Splitu, Makarskiej, czy Dubrovnika Zintensyfikowanie działań w kierunku pogłębiania współpracy między państwami z wykorzystaniem ww. zaleceń dałoby korzyści dla polskich i chorwackich przedsiębiorstw oraz wzmocniłoby gospodarki obydwu państw.
Zuzanna Sielska
Bibliografia:
- Molendowski E., Polan W., Dyplomacja gospodarcza, rola i znaczenie w polityce zagranicznej państwa, Oficyna, Kraków 2007
- Podgórzańska R. Polityka zagraniczna Polski wobec obszaru pojugosłowiańskiego, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2013
- Bartson R. P., Modern Diplomacy, Longman, London – New York 1997.
- Barcz, J., Libera, B., Urzędnik i biznesmen w środowisku międzynarodowym, WoltersKluwer business, Warszawa 2007.
- Portal promocji eksportu, https://croatia.trade.gov.pl/pl/aktualnosci, Ministerstwo rozwoju 2015.
- Prezydent Pl, Chcemy budować bezpieczeństwo energetyczne w ramach inicjatywy Trójmorza,http://www.prezydent.pl/aktualnosci/wizyty-zagraniczne/art,177,prezydent-chcemy-budowac-bezpieczenstwo-energetyczne-w-ramach-inicjatywy-trojmorza.html, 14 czerwca 2017.
- Notka informacyjna o stosunkach gospodarczych, Chorwacja, Regionalna Izba Gospodarcza,http://rig.katowice.pl/files/Wsp%C3%B3%C5%82praca%20Mi%C4%99dzynarodowa/12.%20Chorwacja.pdf ,
- Ministerstwo Spraw Zagranicznych, polsko – chorwackie stosunki dwustronne, http://www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/europa/stosunki_z_panstwami_europy/chorwacja;jsessionid=96EB83655F59795FD3AE55B2FCC8DEC7.cms2, 2012
- , Priopćenja za javnost, Održan Poljsko-hrvatski poslovni forum, https://www2.deloitte.com/hr/hr/pages/press/articles/polish-croatian-forum.html, 30. Rujna 2015.
- Direktno hr, Više od sto gospodarstvenika na Hrvatsko-poljskom gospodarskom forumu,http://direktno.hr/domovina/vise-od-sto-gospodarstvenika-na-hrvatsko-poljskom-gospodarskom-forumu-47836/, 12. Svibnja 2016.
- Ministerstvo turizama Republike Hrvatske, Turizam u Brojkama 2016, http://www.mint.hr/UserDocsImages/170605_TUB-HR_%20016.pdf, Izdanje 2017.
- MinisterstvoturizamaRepublikeHrvatske, Turistički promet u rujnu 2017. godine, http://www.mint.hr/UserDocsImages/171110_rujana2017.pdf, 2017.
[1]W artykule będę stosować zamiennie „dyplomacja ekonomiczna” i „dyplomacja gospodarcza”.