Przez ostatni miesiąc Europa bacznie śledziła działania rosyjskie na granicy Rosji i Ukrainy. Pod koniec marca armia rosyjska rozpoczęła ćwiczenia manewrów wojskowych ,,Zachód 2021’’, które były sprawdzeniem gotowości bojowej armii w odpowiedzi na działania NATO. Zaniepokoiło to w dużej mierze władze ukraińskie, gdyż prowadzenie tego typu ćwiczeń wiązało się z zebraniem dużej liczby żołnierzy oraz sprzętu militarnego blisko granic. Zbiegło się to w czasie z kolejnymi etapami eskalacji konfliktu w Donbasie – 26 marca doszło
do ostrzału żołnierzy strony ukraińskiej, w wyniku czego zginęły cztery osoby.
Obecność wojsk rosyjskich w tak niewielkiej odległości od ukraińskich granic spotkała się również z niepokojem Francji i Niemiec, które wydały wspólne oświadczenie. Była to deklaracja pełnego poparcia dla suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy. W odpowiedzi na to rzecznik Kremla, Dmitrij Pieskow ostrzegł, iż Rosja jest w stanie podjąć dodatkowe działania jeśli NATO wzmocni swoje siły wokół granic Ukrainy. Trudno jest jednoznacznie określić liczbę odbywających ćwiczenia wojsk, szacowano jednak? iż było to ponad 100 tysięcy żołnierzy (według doniesień Josepa Borrella, wysokiego przedstawiciela Unii ds. zagranicznych – nawet 150 tysięcy).
8 kwietnia – odbyła się rozmowa kanclerz Niemiec Angeli Merkel z prezydentem Federacji Rosyjskiej Wladimirem Putinem. Prezydent Putin oskarżył wówczas Ukrainę o prowokacyjne działania w Donbasie, kiedy to rzekomo strona ukraińska celowo zaostrzała sytuację na linii granicznej. Poradził również, by władze Ukrainy rozpoczęły dialog z separatystami oraz postarały się nadać specjalny status obszarom wschodniej Ukrainy.
Około 16 kwietnia strona rosyjska wydała oświadczenie o planach zamknięcia części Morza Czarnego w kierunku Cieśniny Kerczeńskiej na okres 24 kwietnia – 30 października. Tereny miały być zamknięte dla żeglugi okrętów wojennych oraz statków innych państw. Rosyjskie ministerstwo obrony zapewniło jednak, iż nie powinno to burzyć dotychczasowej żeglugi, podkreślając iż wydzielone strefy należały już do terenów Federacji Rosyjskiej.
22 kwietnia wycofano wojska rosyjskie. Według szefa resortu obrony Siergieja Szojgu, armia znakomicie sprawdziła się podczas niezapowiedzianych sprawdzianów gotowości, dzięki czemu możliwym było zakończenie manewrów i odesłanie jednostek do ich stałych baz.
Poza napięciami na granicy rosyjsko-ukraińskiej, w kwietniu mieliśmy do czynienia również z poruszeniem na linii Moskwa-Waszyngton. Stany Zjednoczone oskarżyły stronę rosyjską o ingerencję w wybory prezydenckie w 2020 roku, co wiązało się również z nałożeniem szeregu sankcji. Stany Zjednoczone zakazały amerykańskim instytucjom finansowym obrotu rosyjskimi obligacjami, wskazały sześć firm jako partnerów rosyjskich służb w atakach hakerskich, a także zadecydowały o wydaleniu 10 rosyjskich dyplomatów, podejrzanych o szpiegostwo.
W odpowiedzi na to, szef rosyjskiej dyplomacji zapowiedział wydalenie z Rosji 10 amerykańskich dyplomatów oraz nałożenie sankcji na 8 byłych i obecnych przedstawicieli instytucji rządowych Stanów Zjednoczonych. Zasugerował również ambasadorowi USA konieczność powrotu do kraju w celu konsultacji.
Autor: Aleksandra Paluch
Źródła:
https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/11223537
___________________________________________________________________________________________________
UKRAINA
Kwiecień na Ukrainie upłynął przede wszystkim pod znakiem zaostrzenia sytuacji na Donbasie. Zarówno władze ukraińskie, jak i zagraniczni partnerzy kraju byli zgodni co do tego, że koncentracja wojsk rosyjskich jest największa od 2014 roku. Ze względu na taki rozwój wydarzeń, prezydent Ukrainy Wołodymyr Zeleński zaproponował spotkanie prezydentowi Rosji w “dowolnym miejscu ukraińskiego Donbasu”. Kreml odrzucił propozycję, stwierdzając, że rozmowy głów państw mogą odbyć się w Moskwie i dotyczyć tylko stosunków dwustronnych, a nie statusu okupowanych terytoriów Ukrainy (Moskwa uznaje “republiki” na wschodzie Ukrainy jako odrębne byty państwowe). Jednak 22 kwietnia minister obrony Federacji Rosyjskiej Sergiej Szojgu dosyć niespodziewanie ogłosił odwrót rosyjskich wojsk spod granicy ukraińskiej stojąc na stanowisku, że osiągnięto cele przeglądu. Dzień po tym, Ukraina odrzuciła propozycje rozmów dwustronnych w Moskwie argumentując, że negocjacje mogą odbyć się wyłącznie na neutralnym terytorium.
Nie zwalnia również ofensywa przeciwko skorumpowanemu Trybunałowi Konstytucyjnemu. Gwoli przypomnienia: 27 marca Wołodymyr Zeleński uchylił dekrety prezydenta Wiktora Janukowycza powołujące na stanowisko sędziów TK Ołeksandra Tupickiego (będącego jednocześnie przewodniczącym) oraz Ołeksandra Kasminina. Tupicki próbował odwołać się od decyzji do Sądu Najwyższego, jednak do tej pory bezskutecznie. Do groteskowej sytuacji doszło 12 kwietnia, gdy wspomniany przewodniczący nie został wpuszczony do budynku TK na posiedzenie, które zwołał sam.
Do Rady Najwyższej wpłynęła również ustawa likwidująca Okręgowy Sąd Administracyjny mający powszechną opinię najbardziej skorumpowanego organu w kraju. Miarka przebrała się po ujawnieniu “schowka” na pieniądze pochodzące z korupcji brata prezesa sądu Pawła Wowka. Funkcjonariusze organów ścigania znaleźli tam 3,7 mln dolarów, 840 tyś. уuro, 20 tyś funtów, 230 tyś hrywień, 100 szekli i kolekcje antyków. Co ciekawe brat wspomnianego Pawła Wowka pracował dla Służby Wywiadu Zagranicznego (został zawieszony po wybuchu afery). Nie był to pierwszy skandal z udziałem kontrowersyjnego sądu. Wcześniej, próbowano za jego pośrednictwem uchylić m. in. Nowe prawo bankowe zabraniające powrotu wcześniej znacjonalizowanych banków do swoich dawnych właścicieli (chodzi tu o PrywatBank oligarchy Ihora Kołomojskiego), którego uchwalenie było wymogiem kontynuacji współpracy Ukrainy z Międzynarodowym Funduszem Walutowym.
Oprócz tego ogłoszono także prace nad stworzenie ustawy “o statusie oligarchy”. Zgodnie ze słowami Rusłana Stefańczuka z rządzącej partii “Sługa Ludu” projekt będzie zawierał 7 kryteriów decydujących o tym, kto jest oligarchą. Inicjatywę stworzenia takiej regulacji potwierdził również minister spraw zagranicznych Dmytro Kuleba, zdradzając dodatkowo, że ustawodawca zamierza wzorować się na amerykańskich przepisach antymonopolowych, a sama wizja zakłada raczej transformacje oligarchów w zwykłych przedsiębiorców, aniżeli całkowite ich wyeliminowanie z życia publicznego. Kroki ku ograniczeniu wpływu wielkiego biznesu w kraju zostały już podjęte za pośrednictwem Rady Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony. 2 kwietnia wprowadzono sankcje na 10 największych przemytników w kraju oraz zwolniono ponad 100 pracowników służby celnej uważanych za skorumpowanych.
Autor: Remigiusz Falkowski
Źródła:
https://www.dw.com/uk/putin-vidpoviv-na-propozytsiiu-zelenskoho-pro-zustrich/a-57304821
https://www.pravda.com.ua/rus/news/2021/04/12/7289888/
https://www.bbc.com/ukrainian/news-56764271
https://www.radiosvoboda.org/a/news-zakon-oliharhy-kuleba/31234354.html
https://www.ukrinform.ua/rubric-polytics/3227376-na-sajti-radi-zavivsa-tekst-zakonoproektu-pro-likvidaciu-oask.html
___________________________________________________________________________________________________
LITWA,ŁOTWA, ESTONIA
Z okazji Święta 3 maja spotkali się prezydenci Polski, Ukrainy, Litwy, Łotwy i Estonii oraz odbyło się wspólne posiedzenie parlamentów Polski i Litwy. Głowy państw debatowały o sytuacji w regionie oraz o jego przyszłości i współpracy między ich państwami w obliczu wspólnych zagrożeń. Spotkanie zakończyło się podpisaniem wspólnej deklaracji dotyczącej przyszłości Europy.
4 maja Prezydent Estonii Kersti Kaljulaid złożyła oficjalną wizytę w Polsce. Wśród najważniejszych tematów znalazły się współpraca gospodarcza, bezpieczeństwo militarne oraz energetyczne i sytuacja na Ukrainie i Białorusi. Wizyta była kontynuacją spotkania, które się dzień wcześniej w ramach spotkania pięciu prezydentów z okazji 230 rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja.
Litwa, Łotwa i Estonia wydalają rosyjskich dyplomatów w geście solidarności z Republiką Czeską. Wydalenie jest pokłosiem, ataku rosyjskich służb na skład amunicji w Vrbieticach. W odpowiedzi Czechy wydaliły 18 rosyjskich dyplomatów uznając ich za persona non grata. W odpowiedzi Rosja wydaliła 20 czeskich dyplomatów, co sparaliżowało prace ambasady Czeskiej w Moskwie, albowiem w Moskwie pozostało 5 czeskich dyplomatów, podczas, gdy w Pradze pozostało 27 rosyjskich dyplomatów. Wśród czeskich polityków pojawiły się głosy limitacji, przyjmowanych rosyjskich dyplomatów, aby znieść dysproporcję. Jako pierwsi solidarność z Czechami okazała Słowacja wydalając 3 dyplomatów. Kolejno rządy Litwy, Łotowy i Estonii wydaliły w geście solidarności rosyjskich dyplomatów, Litwa dwóch i po jednym przez pozostałe państwa. Jest to kolejny przykład współpracy dyplomatycznej państw Balticum.
Autor: Emil Plewa
Źródła:
https://www.euractiv.pl/section/demokracja/news/3-maja-swieto-konstytucja-spotkanie-prezydenci-polska-litwa-lotwa-estonia-ukraina-warszawa/
https://www.dw.com/pl/konflikt-czechy-rosja-nic-ju%C5%BC-nie-b%C4%99dzie-tak-samo/a-57306989
https://tvn24.pl/swiat/litwa-lotwa-i-estonia-nakazaly-wyjazd-czterem-rosyjskim-dyplomatom-5075998
https://tvn24.pl/polska/prezydent-estonii-kersti-kaljulaid-z-wizyta-w-polsce-5084820
https://wyborcza.pl/7,75399,27014146,litwa-lotwa-i-estonia-wyrzucaja-rosyjskich-dyplomatow-za-szpiegostwo.html
___________________________________________________________________________________________________
CZECHY
Dyplomatyczna wymiana ciosów
W sobotę 17 kwietnia premier Republiki Czeskiej Andrej Babisz oraz wicepremier, a zarazem minister spraw wewnętrznych Jan Hamáczek zwołali specjalną konferencję prasową. Tematem spotkania były nowe informacje zebrane przez czeski wywiad, które wzbudzały “uzasadnione podejrzenia” iż rosyjskie służby specjalne są odpowiedzialne za wybuch składu amunicji z 16 października 2014 roku w miejscowości Vrbietice. W wyniku eksplozji zginęło wówczas dwóch obywateli Czech, a straty i koszty usuwania szkód sięgnęły miliarda koron (niemal 40 milionów euro).
Hamáczek poinformował o wydaleniu 18 pracowników ambasady Federacji Rosyjskiej w Pradze, którzy zostali zidentyfikowani przez czeskie służby jako agenci rosyjskiego wywiadu. W trakcie trwania konferencji prasowej czeska policja opublikowała listy gończe za dwoma oficerami rosyjskiego wywiadu - tymi samymi, których poszukiwały brytyjskie służby w związku z zamachem na Siergieja Skripala.
Następnego dnia Rosja odpowiedziała wydaleniem 20 pracowników ambasady czeskiej w Moskwie. Strona czeska zwróciła uwagę na niewspółmierną reakcję Rosji, ze względu na znaczną dysproporcję ilości personelu: po wymianie pierwszych dyplomatycznych ciosów ambasada czeska w Moskwie liczyła sobie 7 dyplomatów i 25 pracowników bez statusu dyplomatycznego, natomiast rosyjska w Pradze analogicznie 27 i 67. Doprowadziło to do sparaliżowania pracy moskiewskiej placówki. W ramach protestu wobec działań Moskwy nowo mianowany szef dyplomacji czeskiej, Jakub Kulhánek, przedstawił ultimatum, w którym domagał się zgody na powrót wydalonych pracowników ambasady czeskiej, w przeciwnym zaś razie nastąpić miało zrównanie ilości personelu placówki w Pradze z liczbą czeskich pracowników, którzy pozostali w Moskwie. Rosja nie ustosunkowała się do żądania Republiki Czeskiej, oskarżając Pragę o bezpodstawne działania na zlecenie Stanów Zjednoczonych, w związku z czym ponad 60 pracowników rosyjskiej placówki zostało wydalonych.
Wsparcie Pradze okazała w pierwszej kolejności Słowacja oraz państwa bałtyckie, Polska, Stany Zjednoczone, Niemcy i Rumunia.
Autor: Paweł Wróbel
Źródła:
https://www.dw.com/pl/konflikt-czechy-rosja-nic-ju%C5%BC-nie-b%C4%99dzie-tak-samo/a-57306989
https://www.dw.com/en/russia-expels-7-eu-diplomats-over-solidarity-with-czechs/a-57360148
https://www.bbc.com/news/world-europe-56796324
___________________________________________________________________________________________________
KOSOWO
Nowa prezydent Kosowa
Vjosa Osmani kandydatka z listy partii Vetevendosje (Samostanowienie) została wybrana na nową prezydent w kwietniowym głosowaniu kosowskiego parlamentu. Prezydentka Kosowa jest prawniczką i profesorem uniwersytetu w Prisztinie, przez wiele lat związana była z Demokratyczną Ligą Kosowa. Ze 120 głosów, 71 oddane zostało na Osmani, przy czym dwie opozycyjne partie oraz serbska mniejszość narodowa zbojkotowały wybory, podnosząc kwestie sprawowania władzy prezydenckiej, szefa rządu i marszałka sejmu przez członków tej samej opcji politycznej.
Osmani pełniła tymczasową funkcję głowy państwa w listopadzie 2020 roku, gdy ówczesny prezydent Hashim Thaci zrezygnował ze swojego stanowiska. Rezygnacja prezydenta nastąpiła po oskarżeniu Thaciego przez Specjalną Izbę Sądową do spraw Kosowa w Hadze o zbrodnie wojenne dokonane w latach 1998-99 podczas walk o niepodległość Kosowa.
Prezydentka w swoim pierwszym przemówieniu nawoływała do normalizacji kontaktów z Serbią, jeśli strona serbska wpierw przeprosi i przyzna się do zbrodni wojennych. Osmani jest drugą prezydentką Kosowa po Atifete Jahjadze, która pełniła funkcję głowy państwa w latach 2011-2016.
Na południowym zachodzie bez zmian
W kwietniu 2021 r. w Brukseli miały miejsce osobne spotkania na najwyższym szczeblu władz Unii Europejskiej z głowami państw bałkańskich – Serbią i Kosowem. Prezydent Serbii Aleksander Vučić oraz premier Kosowa Albin Kurti odbyli rozmowy w Belgii m.in. z Josephem Borellem, wiceprzewodniczącym Komisji Europejskiej i Wysokim przedstawicielem Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz Miroslavem Lajcakiem Specjalnym Reprezentantem UE do dialogu na linii Belgrad-Prisztina. Brak porozumienia między dwoma państwami uniemożliwia integrację Serbii i Kosowa z Unią Europejską oraz ewentualne poszerzenie UE o nowe państwa członkowskie. Kosowo domaga się od Serbii uznania kosowskiej niepodległości, przyznania się do zbrodni wojennych oraz reparacji. Do normalizacji stosunków kosowsko-serbskich dąży również administracja prezydenta USA – Joe’go Bidena. W swoim liście do prezydent Kosowa Vjosy Osmani, Biden zapewnił, że Stany Zjednoczone będą partnerem Kosowa w osiągnięciu porozumienia z Serbią.
Autor: Natalia Hrychorczuk
Źródła:
https://www.aljazeera.com/news/2021/4/4/kosovo-parliament-elects-vjosa-osmani-as-new-president
https://www.reuters.com/article/us-kosovo-president-idUSKBN2BR0N2
https://www.dw.com/en/kosovo-mps-elect-lawyer-vjosa-osmani-as-president/a-57099573
https://balkaninsight.com/2021/04/21/kosovo-serbia-leaders-wont-meet-on-visits-to-brussels/
https://www.euronews.com/2021/04/26/brussels-steps-up-pressure-on-serbia-over-kosovo-talks
___________________________________________________________________________________________________
ALBANIA
Atak nożownika w Tiranie
19 kwietnia 2021 r. w Tiranie w czasie ramadanu miał miejsce atak nożownika w meczecie. Pięć rannych osób trafiło do szpitala, natomiast zbiegły przestępca – 34-letni mieszkaniec Burrel tego samego dnia został aresztowany. Podejrzany był już poszukiwany przez albańską policję za podobny napad z nożem w marcu br., według doniesień prasowych mężczyzna prawdopodobnie cierpi na chorobę psychiczną. Muzułmańska społeczność na czele z Wielkim Muftim Albanii Bujarem Spahiu oczekuje wyjaśnień tego incydentu.
Wybory parlamentarne w Albanii:
Partia Socjalistyczna (PS) wygrała kwietniowe wybory parlamentarne uzyskując 49% głosów, zyskując tym samym 74 miejsca w 140 osobowym parlamencie. Edi Rama lider PS oraz premier Albanii od 2013 roku, pozostaje szefem rządu na trzecią kadencję. Największy rywal Partii Socjalistycznej – centroprawicowa Albańska Partia Demokratyczna (PDSh) otrzymała 39% głosów oraz 59 mandatów w parlamencie. Edi Rama zapowiedział, że w czasie nadchodzącej kadencji uczyni z Albanii bałkańskiego czempiona w dziedzinach turystyki, agroturystyki, energii i usług cyfrowych.
Autor: Natalia Hrychorczuk
Źródła:
https://www.reuters.com/world/five-people-stabbed-attack-inside-albania-mosque-2021-04-19/
https://balkaninsight.com/2021/04/19/tirana-mosque-stabbing-shocks-albanias-muslims/
https://www.aljazeera.com/news/2021/4/27/albanias-socialists-win-election-and-third-straight-mandate
https://www.dw.com/en/albania-election-socialists-narrowly-ahead-preliminary-results/a-57326961
Redakcja: Marharyta Blyzniuk, Emil Plewa