Wolna Partia Demokratyczna (Freie Demokratische Partei, FDP)
Założona w 1948 r. Wolna Partia Demokratyczna jest reprezentantką jednego z najstarszych europejskich nurtów myśli politycznej jakim jest liberalizm. Historycznie niemieccy liberałowie byli od 1867 r. podzieleni na partie o charakterze narodowo-liberalnym i liberalno-lewicowym. FDP połączyła je znowu w jednym ugrupowaniu, co umożliwiło jej odegranie przez długie lata znaczącej roli w niemieckim systemie partyjnym. Będąc przez długi okres jedną z jedynie trzech partii reprezentowanych w Bundestagu (aż do pojawienia się tam partii Zielonych w 1983 r.), często odgrywała role kluczową w tworzeniu koalicji rządowych. Związku z tym współrządziła Niemcami razem z CDU/CSU w latach 1949–1956, 1961–1966, 1983-1998 i 2009–2013 oraz razem z socjaldemokratyczną SPD w okresie od 1969 do 1983r. W polityce zagranicznej popierała zarówno powiązanie młodej RFN z mocarstwami zachodnimi, jak i zbliżenie z państwami bloku komunistycznego pod W. Brandta. Jednym z najwybitniejszych polityków FDP był z całą pewnością Hans-Dietrich Genscher. Od 1974 do 1992 r. pełnił prawie bez przerwy funkcję ministra spraw zagranicznych. Do jego zasług zalicza się między innymi współrealizację zjednoczenia Niemiec i zainicjowanie zbliżenia Niemiec z krajami byłego bloku wschodniego.
Po ostatnich wyborach w 2013 r. liberałowie pierwszy raz od założenia Republiki Federalnej nie weszli do Bundestagu. Powodów tej historycznej klęski wyborczej było kilka: zbyt duże oczekiwania wyborców po 11 latach w opozycji, konflikty wewnątrz koalicji rządowej, słabe wyniki ministrów oraz powstanie konkurującej o część elektoratu liberałów AfD. Spadek popularności tej partii najpierw przyczynił się do słabych wyników w wyborach w krajach związkowych i w wrześniu 2013 r. do wypadnięcia z Bundestagu z wynikiem 4,8 %. Reagując na tą historyczną klęskę wyborczą nadzwyczajny zjazd partii wybrał na nowego przewodniczącego, wtedy jedynie 34-letniego, Christiana Lindnera. Nie mniej nie doszło wtedy do głębszej modyfikacji programu politycznego, który nadal koncentruje się na wolnorynkowych hasłach Mimo niższego budżetu partii i znacznie mniejszej uwagi ze strony mediów, C. Lindnerowi udało się od 2015 r. wzmocnić pozycję FDP w krajach związkowych. Na miesiąc przed wyborami sondaże dają tej partii całkiem realne szanse powrotu do Bundestagu.
Polityka Europejska
Program wyborczy FDP zawiera dosyć głębokie reformy ustrojowe Unii Europejskiej. Najdalej idące propozycje reform dotyczą Parlamentu Europejskiego, które ma zostać parlamentem z prawdziwego zdarzenia przez uzyskanie prawa inicjatywy ustawodawczej, wprowadzenie ogólnoeuropejskich list wyborczych i jednolitego prawa wyborczego w wszystkich państwach UE oraz przekształcenie Rady Europejskiej w drugą izbę parlamentu. Jedyną siedzibą Parlamentu Europejskiego powinna być według tych planów Bruksela. Wolni Demokraci popierają również powołanie europejskiej prokuratury oraz przekształcenie Frontexu w europejską służbę graniczną. Powinna ona być pod kontrolą Parlamentu Europejskiego i poprawić bezpieczeństwo granic zewnętrznych UE. Dla liberałów „azyl jako prawo człowieka nie stoi do dyspozycji”, nie mniej zamierzają wprowadzić efektywniejsze metody decydowaniu o potrzebie ochrony i rozszerzyć możliwości legalnej imigracji. Poza tym program proponuje bliższą współpracę z państwami sąsiedztwa z UE, które przyjęli znaczącą ilość uchodźców (jak Liban czy Jordania) poprzez wsparcie finansowe, prowadzenia systemów edukacji oraz stworzenie specjalnych stref ekonomicznych. FDP popiera podział uchodźców na wszystkie państwa UE według ich PKB i liczbie ludności. Państwa niechcące przyjąć uchodźców, mają wpłacać do specjalnego funduszu, wspierające wyżej wspomniane kraje z sąsiedztwa Unii Europejskiej. Do postulatów należy również wprowadzenie efektywnych sankcji dla państw członkowskich, które trwale łamią podstawowe prawa obywatelskie i człowieka. Jako partia liberalna FDP wypowiada się za traktatami o wolnym handlu oraz pogłębionej współpracy UE z Ukrainą, Mołdawią i Gruzją. Liberałowie sprzeciwiają się akcesji Turcji do UE, które nie mniej ma pozostać ważnym partnerem w NATO.
Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
FDP podkreśla znaczenie prawa międzynarodowego i uniwersalność praw człowieka. Nie dziwi więc hasło międzynarodowego uznania Trybunału Karnego w Hadze. Wolni demokraci popierają bliskie stosunki z Stanami Zjednoczonymi, określając je jako „serce liberalnej polityki zagranicznej” przyczyniające się do pokoju w Europie i na świecie. Nie mniej widzą ryzyko, że Stany Zjednoczone pod prezydenturą Donalda Trumpa ograniczą swoje zaangażowanie w polityce światowej, co wymaga wzmocnienie Unii Europejskiej. Według programu wyborczego wzrost znaczenia politycznego i gospodarczego Niemiec wymaga zwiększenie wydatków za obronę, politykę zagraniczną i pomoc rozwojową na 3% PKB[1]. W wspomnianym dokumencie FDP żąda od Rosji „natychmiastowego zakończenia nielegalnej okupacji Krymu i wojny na wschodzie Ukrainy”, które naruszają zarówno zakaz użycia siły art. 4 (2) karty atlantyckiej jak i integralność terytorialną i suwerenność Ukrainy. Również liberałowie potępiają Rosję za represje wobec opozycji oraz społeczeństwa obywatelskiego i popierają utrzymanie, a w wypadku eskalacji przemocy na wschodzie Ukrainy również rozszerzenie, sankcji gospodarczych. Nie mniej przewiduje ich złagodzenie lub zniesienie w przypadkach znaczących ustępstw Rosji, z którą się zamierza w dłuższej perspektywie odbudować zaufane partnerstwo. Takie wyraźne stanowisko zostało do pewnego stopnia zrelatywizowane przez przewodniczącego C. Lindnera. W szeroko komentowanym wywiadzie podzielił się obawą, „że na tą chwilę trzeba będzie uznać okupację Krymu za trwałe prowizorium”. Stwierdził również, że istnieje potrzeba zbliżenia z Rosją, aby Putin mógł się wycofać z swojej polityki nie tracąc twarzy[2]. W polityce rozwojowej FDP zamierza przedkładać jakość nad ilością wsparcia i rozszerzyć współpracę z prywatnym biznesem.
Niemieccy liberałowie w pełni popiera zwiększenie zdolności obronnych zgodnie z podjętymi decyzjami na szczytach NATO w Walii i Warszawie. Chcą poprawić współpracę między UE i NATO oraz znacząco rozwinąć narodowe i europejskie zdolności w sferze cyberbezpieczeństwa. Program wyborczy przewiduje wspólne rozwijanie nowych systemów uzbrojenia i ich nabycie przez państwa Unii Europejskiej. Zmniejszy to koszty zbrojeń oraz zwiększy interoperacyjność europejskich sił zbrojnych. Ma to być krok w kierunku stworzenia armii europejskiej, która powinna być podporządkowana Parlamentowi Europejskiemu. FDP nie sprzeciwia się misjom zagranicznym Bundeswehry i podkreśla znaczenie wydania zgody w tym zakresie przez niemiecki Bundestag. Nie mniej preferuje działania dyplomatyczne i widzi użycie siły jako „ultima ratio”. W programie wyborczym popiera również nowe inicjatywy rozbrojeniowe, w które miałyby być rozpoczęte przez Niemcy wspólnie z partnerami międzynarodowymi.
Wnioski
Reasumując można stwierdzić, że Wolna Partia Demokratyczna reprezentuje w polityce zagranicznej typowe pozycję dla partii liberalnych: Podkreśla wartość prawa i instytucji międzynarodowych, wspiera integrację europejską, wolny handel oraz bliskie stosunki z Stanami Zjednoczonymi. Wiele elementów liberalnej polityki zagranicznej należą do głównego nurtu powojennej niemieckiej dyplomacji, ku temu się przyczyniła również FDP.
Wpływ liberałów na niemiecką politykę będzie zależał w dużej mierze od ich wyniku wyborczego. Dobry wynik może umożliwić powrót do koalicji z CDU/CSU. W innym wypadku FDP może być kluczem do uzyskania większości rządowej szerszej koalicji składającej się z chadeków i zielonych lub socjaldemokratów i zielonych. Nie mniej FDP będzie mniejszym partnerem w każdej z tych konfiguracji. Może jej to dać stanowisko ministra spraw zagranicznych, które tradycyjnie jest obsadzone przez mniejszego koalicjanta. Chociaż wolni demokraci będą musieli zaakceptować pewne kompromisy, to urząd szefa dyplomacji będzie zachęcało do podkreślania elementów z własnego programu wyborczego. Które to będą, będzie zależało od składu koalicji rządowej.
Najważniejszym celem liberałów w tych wyborach pozostaje powrót na scenę polityczną Berlina. Ponowna klęska wyborcza mogłaby skazać tą partie na polityczny niebyt. W tej chwili jest to raczej mało prawdopodobny scenariusz, gdyż sierpniowe sondaże dają całkiem solidne perspektywy (wyniki między 8 a 10%) na powrót do Bundestagu.
Martin Wycisk
Wiceprzewodniczący FMD
Cały program wyborczy FDP w języku niemieckim pod: wahlprogramm-wp-2017-v16.pdf
[1] W roku 2016 Niemcy wydali na wymieniane sektory 1,46% swojego PKB, w tym 1,25% PKB na obronność
[2] Cały wywiad w niemieckim oryginale dostępny pod: https://www.morgenpost.de/politik/article211476149/Lindner-fordert-Verschaerfung-der-Zuwanderungspolitik.html