Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (Sozialdemokratische Partei Deutschlands/SPD)
Najstarsza nadal działająca partia w Niemczech (od 1863 r.) należy do głównych sił politycznych tego kraju. Mimo czasowej delegalizacji za „żelaznego kanclerza” O. Bismarcka SPD wyrosła do 1914 r. do najliczniejszej partii Niemiec z największą reprezentacją w Reichstagu. Odegrała kluczową rolę w zapobieganiu sowietyzacji Niemiec po upadku cesarstwa i w powstaniu Republiki Weimarskiej. Aż do delegalizacji przez narodowych socjalistów w 1933 r., często wchodziła w skład koalicji rządowych, a po II WŚ wyrosła na drugą siłę polityczną Republiki Federalnej. Z SPD wywodziły się trzej kanclerzy rządzących RFN w latach 1969-1982 i 1998-2005. Również trzykrotnie wchodziła w skład „wielkiej kolacji” z chadecją w okresie 1966-69, 2005-09 oraz ponownie od 2013 r. Rządy Helmuta Schmidta i Gerharda Schrödera wymagały często bolesne kompromisy, które spowodowały utratę części elektoratu na nowe partie. W pierwszym przypadku poparcie dla dozbrojenie NATO z rakietami balistycznymi średniego zasięgu spowodowało odejście wyborców pacyfistycznych do nowej partii Zielonych. Powtórzyło się to również po reformach społecznych lat 2003-2005, gdy po secesji część lewego skrzydła (razem z częścią elektoratu) przeszła do nowej Lewicy. Do największych osiągnięć w polityce zagranicznej przyczynił się jako minister spraw zagranicznych oraz później jako kanclerz Willy Brandt. Zainicjował „nową politykę wschodnią”, celującą na „zmiany poprzez zbliżenie1”. Realizowana w serii układów z ZSRR, Polską, Czechosłowacją i Niemiecką Republiką Demokratyczną obejmowała uznanie za zachodnią granicę Polski Odry i Nysy (będąca dotąd kwestionowana przez RFN) i normalizację stosunków z NRD.
Po ostatnich wyborach w 2013 r. wynik dał minimalną większość 4 mandatów dla koalicji SPD, Zieloni i Lewica. Niemniej przewodniczący partii Sigmar Gabriel zdecydował wejść w koalicję z CDU/CSU. Chcąc zapewnić stabilność tego niepopularnego u członków szeregowych sojuszu, dano umowę koalicyjną pod wewnątrzpartyjne referendum. W tym bezprecedensowym dla Niemiec procesie, 75% głosujących zdecydowało za wejściem do rządu2. Do sukcesów SPD w aktualnej kadencji można zaliczyć wprowadzenie ogólnoniemieckiej płacy minimalnej w wysokości 8,50 Euro brutto, obniżenie wieku emerytalnego do 63 lat oraz rozbudowa źródeł odnawialnej energii. Kłopotem socjaldemokratów pozostaje, że wyborcy te sukcesy bardziej zaliczają kanclerz A. Merkel niż SPD. Próbą wyjścia z niskiego poparcia w wysokości około 25% (bliski wynikowi z 2013 r.), była niespodziewana rezygnacja mało popularnego przewodniczącego S. Gabriela na rzecz byłego przewodniczącego Parlamentu Europejskiego M. Schulza. Znaczący skok w sondażach do 33% nie utrzymał się zbyt długo, czemu nie potrafiła zapobiec kampania wyborcza. Była ona zresztą obciążona kandydaturą poprzedniego kanclerza G. Schrödera do zarządu Rosnieftu, koncernu obłożonym przez UE sankcjami gospodarczymi w 2014 r.
Polityka Europejska
Socjaldemokraci przedstawiają się w programie wyborczym jako partia proeuropejska podkreślając, że „nigdzie indziej ludzie nie żyją tak wolni, demokratycznie, pokojowo i bezpiecznie obok siebie jak w Europie” oraz że dzięki współpracy równoprawnych członków „na świecie słyszalny jest głos Europy”. W kwestiach refom instytucjonalnych SPD popiera pogłębienie unii gospodarczej i walutowej poprzez większą koordynację polityki gospodarczej oraz wprowadzenie „rządu gospodarczego” dla krajów euro. Tenże miałby być legitymizowany i kontrolowany przez parlament strefy euro wydzielonego na podstawie Parlamentu Europejskiego. Również kompetencje PE należy według programu rozszerzyć o prawo inicjatywy ustawodawczej, kontrolę nad budżetem UE oraz wybór członków Komisji Europejskiej. Poza tym SPD zamierza wprowadzić jednolite prawo wyborcze do EP jak i wprowadzić w przyszłości konstytucję europejską. Socjaldemokraci postulują również wprowadzenie unii społecznej chroniącej minimalne standardy socjalne oraz nie tolerującej dumpingu płacowego. Oszustwom podatkowym program chce zapobiec przez większą harmonizację systemów podatkowych oraz wprowadzenia zasady, że podatki są płacone w tym kraju, w którym został wygenerowany zysk. SPD popiera wolny handel pod warunkiem, że układy zapobiegają nieuczciwej konkurencji. Niemniej sprzeciwia się prywatnym sądom arbitrażowym i w dalszej przyszłości wypowiada się za wprowadzeniem międzynarodowego trybunału handlowego. Wobec wyzwań migracji SPD chce użyć zestaw różnych działań, m.in. zwalczać powody ucieczki, zwiększyć budżet UNHCR3, poprawić ochronę granic, wprowadzić prawo imigracyjne na wzór kanadyjski oraz promować dobrowolny powrót dla osób nie uprawnionych do ochrony azylowej. Na szczeblu UE socjaldemokraci popierają „solidarny podział obowiązków ochrony uchodźców”, a państwa przyjmujące uchodźców mają być wsparte finansowo przez UE. Dla Bałkanów Zachodnich SPD żąda perspektywy akcesyjnej, a Turcją jest oburzana za ograniczenie praw podstawowych i zamierza z nią zakończyć negocjacje unijne w wypadku wprowadzenia kary śmierci.
Politka Zagraniczna
Dla socjaldemokratów celem polityki zagranicznej jest „pokojowy, sprawiedliwy i bazujący na prawie międzynarodowym porządek świata”. Ma to być osiągnięte m.in. poprzez politykę odprężenia, sprawiedliwe równoważenie interesów i zwiększoną cywilną prewencje konfliktów. SPD popiera silną i zdolną do działania ONZ jak i realizację celów zrównoważonego rozwoju służące walki z głodem i ubóstwem. Według programu wyborczego „USA pozostaną najbliższym partnerem Niemiec na podstawie wspólnoty wartości i interesów”. Stosunki z Rosją socjaldemokraci widzą „obciążone” przez nielegalną aneksje Krymu. Niemniej podkreślają, że „pokój i bezpieczeństwo w Europie możliwe jest tylko z, a nie bez lub przeciwko Rosji”. Wnioskują z tego potrzebę powrotu do politycznego dialogu oraz przewidują stopniowe zniesienie sankcji w wypadku realizacji układu Mińsk II. W polityce rozwojowej SPD wypowiada się za stabilnym i wystarczającym sfinansowaniem w wysokości 0,7% PKB.
SPD wychodzi od kompleksowego rozumienia bezpieczeństwa składającego się z aspektów społecznych, gospodarczych, ekologicznych, kulturowych i praw człowieka, a w polityce bezpieczeństwa socjaldemokraci widzą siebie w tradycji W. Brandta. Jest ona rozumiana jako polityka „odprężenia, rezygnacji z użycia siły i rozbrojenia” dążącej ku „światu bez broni nuklearnej i masowej destrukcji”. Zamierzają tą wizję zrealizować poprzez ogólnoeuropejski układ o wycofaniu pozostałej taktycznej broni nuklearnej z Niemiec i Europy. Postulowane jest również utrzymanie zdolności obronnych Niemiec i NATO przy równoczesnych oferowaniu odprężenia i rozbrojenia. Program wypowiada się za większą współpracą sił zbrojnych UE i za unią obronną, mającej być w stosunku komplementarnym do NATO. Umożliwi to większą efektywność przy nabyciu uzbrojenia, a współpraca i podział zadań miałyby być kolejnym korkiem ku armii europejskiej. Socjaldemokraci dążą ku zamknięciu zidentyfikowanych luk w personelu i w sprzęcie Bundeswehry. Chociaż przewidują w tym celu zwiększenie budżetu obronnego, to sprzeciwiają się podwyższeniu jego do 2% PKB, preferując zwiększyć wydatki na prewencję konfliktów i pomoc humanitarną.
Wnioski
Program wyborczy wskazuję na wyraźną preferencję SPD ku Europie dwóch prędkości, o czym świadczy chociażby stworzenie rządu gospodarczego oraz wydzielenie z EP specjalnego parlamentu dla państw strefy euro. W polityce zagranicznej i bezpieczeństwa istnieje sentyment za latami 70tych XX wieku. Socjaldemokraci otwarcie powołują się na W. Brandta i starają się powtórzyć jego politykę poprzez zaangażowania Rosji w dialog polityczny. Wskazówką jak daleko SPD jest gotowa na kompromis z Rosją, jest z pewnością warunkowanie zniesienia sankcji realizacją układu Mińska II a nie zwrotem półwyspu krymskiego do Ukrainy. Dla Polski najciekawszy jest na pewno brak wspomnienia w programie o gazociągu North Stream II, mające spore poparcie w tej partii4.
Kilka dni przed wyborami socjaldemokraci walczą o jak najlepszy wynik, niemniej sondaże widzą ich poparcie jedynie pomiędzy 20 a 24 %. Jak dla partii mającej ambicji stawiać kanclerza są to wyniki rozczarowujące. SPD w tym roku ponownie nie udało się wyjść z pułapki spadku reform społecznych za rządów G. Schrödera: Nie potrafi się profilować bardziej na lewo, bo tam Lewica ich ofertę zawsze będzie w stanie przebić, ani na prawo gdzie już jest CDU i co by zagroziło socjaldemokratycznej tożsamości partii. Nawet najlepsza kampania wyborcza nie będzie w stanie tego dylematu rozwiązać, a kontynuacją aktualnej koalicji może zapobiec potrzebnym zmianom w programie i strategii SPD.
Martin Wycisk
Wiceprzewodniczący FMD
Cały program w języku niemieckim pod:
1„Wandel durch Annaehreung” - autorem samej koncepcji był bliski doradca w polityce zagranicznej Egon Bahr
2Dokładny wynik referendum członkowskiego ws umowy koalicyjnej wynosił 75,96% za przy frekwencji wynoszącej 78%
3United Nations High Commissioner for Refugees – Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw uchodźców
4Pewną rolę w takim stanowisku grają tradycyjnie bliskie stosunki SPD z ciężkim przemysłem. Robotnicy w nim zatrudnieni stanowili przez długi okres ważny elektorat. Niemniej jest to branża energochłonna, a socjaldemokraci dążą ku utrzymaniu konkurencyjności i tym samym zatrudnienia w tej branży poprzez osiągnięcie jak najniższych kosztów energii