Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna / Unia Chrześcijańsko-Społeczna (Christlich-Demokratische Union / Christlich-Soziale Union - CDU/CSU)
Wyrastające z kręgów monarchistycznych partie konserwatywne mają bogatą historie w Niemczech. Pewną charakterystykę tych partii był ich podział konfesyjny na katolików i protestantów, co zapobiegło powstania partii jednoczącej elektorat konserwatywny. Największym tego typu ugrupowaniem, odwołujące się głównie do katolików, było działające między 1870 a 1933 r. Niemiecka Partia Centrum1. Po II WŚ reprezentanci konserwatywnej opozycji i ruchu oporu wyciągnęli wnioski z historii. Od 1945 r. dążyli do stworzenia partii konserwatywnej stojącej ponad podziałami konfesyjnymi Niemiec. Tak powstała Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna, która weszła w trwały sojusz wyborczy z bawarską Unią Chrześcijańsko-Społeczną2. Do pierwszych sukcesów chadeków należy zaliczyć wybór Konrada Adenauera jako pierwszego kanclerza RFN w 19449 r. CDU/CSU z wyjątkami lat 1969-1982 i 1998-2005 zawsze była partią rządową. W polityce zagranicznej chadecy dążyli ku odzyskaniu zaufania społeczności międzynarodowej poprzez zakotwiczenie młodej Republiki Federalnej w zachodnich strukturach. Od samego początku popierali bliskie stosunki z Stanami Zjednoczonymi, integrację europejską oraz wejście RFN do struktur NATO. To ostatnie wymagało powstanie niemieckich sił zbrojnych (Bundeswehr), co 10 lat po II WŚ budziło znaczący opór w społeczeństwie. Nieco później CDU/CSU przyczyniła się również do pojednania z Francją. Wspomniane elementy są do dnia dzisiejszego podstawą niemieckiej polityki zagranicznej. Obok K. Adenauera do najbardziej zasłużonych działaczy tej partii trzeba zaliczyć Helmuta Kohla. Będący kanclerzem od 1982 do 1998 r. grał znaczącą rolę w procesie zjednoczeniu Niemiec. Popierał również wprowadzenie Euro jak i rozszerzenie NATO oraz UE o kraje byłego bloku wschodniego.
Koalicja rządowa z 2013 r. z tradycyjnym konkurentem SPD okazała się dla CDU/CSU relatywnie wygodnym rozwiązaniem. Chociaż w umowie koalicyjnej musiała się zgodzić na znaczące kompromisy, n. p. wprowadzenie płacy minimalnej, ogromna większość w Bundestagu umożliwiło spokojne rządzenie. Nawet wojna w Ukrainie, w której chadecy przyjęli najbardziej twardą pozycję wobec Rosji ze wszystkich partii niemieckich, oraz kryzys imigracyjny nie potrafiły zachwiać pozycją CDU/CSU. Niespodziewana nominacja M. Schulza na głównego kandydata socjaldemokratów tylko chwilowo osłabiło wyniki sondażowe. Również próba SPD zwiększenia presji na CDU/CSU poprzez podnoszenie kwestii legalizacji małżeństw jednopłciowych (chadecja była ostatnią partią sprzeciwiająca się takiemu rozwiązaniu) nie zadziałał. Poprzez zniesienie dyscypliny klubowej w czasie głosowania A. Merkel nie tylko umożliwiła uchwalenie odpowiedniej ustawy, ale przede wszystkim przekierowała atak socjaldemokratów w próżnie, uniemożliwiając konkurencji mobilizacji elektoratu liberalnego.
Polityka Europejska
Dla CDU/CSU Unia Europejska jest wspólnotą wartości do których zalicza demokrację, państwo prawa i wolność religijną. Poza tym widzi Europę jako projekt pokoju, będącym zarówno sukcesem jak i misją na przyszłość. Chadecja podkreśla w programie wyborczym potrzebę stabilizacji Euro. W tym zakresie sprzeciwia się wspólnej odpowiedzialności za dług publiczny, ale jest otwarta na wprowadzenie europejskiego funduszu walutowego. Poza tym program wyborczy nie zawiera haseł wprowadzenia bardziej znaczących zmian instytucjonalnych UE, chociaż wyraża się za wprowadzeniem unii obronnej i europejskiego funduszu obronnego. W wizji chadeków motorem Europy pozostaje współpraca niemiecko-francuska, która ma m.in. doprowadzić do harmonizacji podatku od osób fizycznych i być wsparta przez zintensyfikowaną współpracą z Polską. W kwestiach imigracji CDU/CSU popiera lepszą ochronę granic poprzez wzmocnienie Frontexu3 oraz wprowadzenie umów wzorowanych na tej z Turcją z państwami północnej Afryki. Podkreśla wspólną europejską odpowiedzialność za uchodźców, potrzebę poprawy warunkach życia w miejscu pochodzenia imigrantów oraz lepszą wymianę informacji w walce z terrorystami i bandami przemytników. Poza tym chadecja dąży do pogłębienia relacji UE z Turcją oraz bliską współpracę z nią w polityce zagranicznej. Podkreśla równocześnie, że sprzeciwia się członkostwu Turcji w UE, gdyż to państwo nie spełnia kryteriów akcesyjnych.
Polityka zagraniczna
Program wyborczy chadeków podkreśla, że Niemcy, jako naród handlowy zintegrowany z globalną gospodarką, mają nie tylko interes we własne bezpieczeństwo, ale również w trwale pokojowym, stabilnym i sprawiedliwym porządku świata. Jako istotę niemieckiej polityki zagranicznej CDU/CSU widzi wzmocnienie współpracy multilateralnej i bilateralnej. W praktyce ma się to przekładać na działanie wewnątrz sojuszy i organizacji międzynarodowych jak NATO, UE i ONZ oraz poprzez ścisłą koordynację z sojusznikami i partnerami. Dla chadecji najważniejszym partnerem poza Europą pozostają Stany Zjednoczone. Powodem tego jest, że „z państwami Ameryki Północnej wspólne wartości łączą nas Europejczyków bliżej niż z jakimkolwiek innym regionem świata”. Wobec Rosji CDU/CSU wyraźnie stwierdza, że zakwestionowała integralność terytorialną Ukrainy i apeluje do Moskwy o dotrzymanie umowy z Mińska. Niemniej chadecy zamierzają kontynuować dialog polityczny z Rosją. W polityce rozwojowej chadecy popierają powstanie „planu Marshalla4 dla Afryki”. Miałby on być realizowany wspólnie z Unią Afrykańską i dążyć ku powstaniu kultury średnioprzesiębiorczej samodzielności w krajach Afryki. Podkreśla się w tym zakresie, że CDU/CSU zwiększyło od 2005 r. budżet polityki rozwojowej od 3,9 milliard euro do 8,5 miliard euro i zakłada dalsze podwyższenie do 0.7 % PKB do 2024 r. Według chadecji niezbędne jest w tym zakresie również mobilizacja kapitału prywatnego dla polityki rozwojowej.
W polityce bezpieczeństwa CDU/CSU proponuje zintegrowane podejście, polegające na większej koordynacji działania dyplomacji, policji, polityki zagranicznej, polityki rozwojowej i polityki bezpieczeństwa. Do 2024 r. chadecy zamierzą zwiększyć liczebność Bundeswehry o 18.000 osób i stopniowo podwyższyć budżet obronny do 2% PKB. Równocześnie mają zostać rozwinięte zdolności do działania Bundeswehry w cyberprzestrzeni, włączając w to również akcję o charakterze ofensywnym. CDU/CSU wyraża poza tym wsparcie dla postanowień walijskiego szczytu NATO i podkreśla że służą bezpieczeństwu Niemiec i są kwestią wiarygodności.
Wnioski
Program wyborczy CDU/CSU wykazuje się brakiem propozycji znaczących zmian instytucjonalnych UE. Również w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa program nie zawiera ambitnych postulatów. Dokument raczej powtarza najważniejsze punkty, będące już aktualnie realizowane przez rząd. Powodów takiej, a nie innej zawartości programu może być kilka. Na pewno rolę gra fakt, że prawdopodobny jest udział CDU/CSU w następnym rządzie. Wybór postulatów w polityce europejskiej i zagranicznej uwzględnia więc czynnik możliwości ich rzeczywistej realizacji. Poza tym ogólnikowy program otwiera również szerokie pole kompromisu oraz bieżącego reagowania na dynamicznie zmieniające się otoczenie międzynarodowe.
Wyzwaniem strategicznym dla CDU/CSU może stać się wejście do Bundestagu i zapuszczenie korzeni Alternatywy dla Niemiec jako siły na prawo od chadecji. W pesymistycznym scenariuszu może to wprowadzić chadeków do podobnej pułapki jak SPD. Dla niemieckiego systemu partyjnego mogłoby to oznaczyć, że jedyny sposób stworzenia większości parlamentarnej będzie sojusz dwóch największych partii centrowych – CDU/CSU i SPD. Niemniej na chwilę obecną nie jest to scenariusz nieuchronny. Popularność chadeków i samej kanclerz jak i powrót FDP do Bundestagu, umożliwi zmianę koalicjanta. Przyczyną dobrych wyników CDU/CSU pozostaje obok słabości SPD również niezła sytuacja gospodarcza Niemiec.
Martin Wycisk
Wiceprzewodniczący FMD
Program wyborczy CDU/CSU w języku niemieckim jest dostępny pod:regierungsprogramm2017.pdf
1Partia największe wsparcie wyborcze uzyskała w katolickiej Bawarii, ale również na Górnym Śląsku. W tym ostatnim wypadku musiało od 1903 r. konkurować z Narodową Demokracją
2CSU działa wyłącznie na terenie Bawarii. Odzwierciedla to silną tożsamość regionalną Bawarczyków nie chcących wejść w ogólnoniemiecką partię. Z perspektywy dzisiejszej powstanie CSU zapewniło Bawarii również ponadprzeciętny wpływ na politykę federalną, z drugiej strony zapewnia temu Landowi ponadprzeciętny wpływ na politykę federalną. CSU jedynie w latach 1953-57 było w opozycji, a poza tym nie tylko stale było najsilniejszą partią w Bawarii ale potrafiła większość czasu rządzić sama. Razem z największą ilością głosów w Bundesracie (Izba Federalna reprezentujące landy), ta partia ma również znaczący wpływ w rządach CDU/CSU. Idzie to tak daleko, że niektórzy obserwatorzy widzą CSU jako de facto osobną część koalicji a nie bawarską reprezentację CDU. Programowo CSU jest tendencyjnie nieco bardziej konserwatywna od CDU
3Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej
4Plan Marshalla był inicjatywą amerykańską wspierającą odbudowę zniszczonej przez II WŚ gospodarkę Europy