Francja
Francuski model koordynacji polityk europejskich uważany jest za jeden z najskuteczniejszych w całej Unii Europejskiej. Jest on silnie scentralizowany, a wyróżnia go przede wszystkim istnienie Sekretariatu Generalnego do Spraw Europejskich (SGAE, fr. Secrétariat général des affaires européennes) – specjalnego organu właściwego w sprawach integracji europejskiej. Jego funkcjonowanie zapewnia spójność francuskiego stanowiska i jedność pozycji Francji na arenie unijnej. Sektory stanowiące wewnętrzną strukturę Sekretariatu odpowiadają tematycznie poszczególnym politykom unijnym. Na szczególną uwagę zasługuje organizacja pracy SGAE, która polega na czasowym delegowaniu do pracy w nim ok. 200 urzędników pochodzących z innych instytucji. Takie rozwiązanie sprawia, że konkretnymi sprawami zajmują się doświadczeni eksperci, którzy specjalizują się w swoich dziedzinach od początku swojej kariery zawodowej. Zajmują oni swoje stanowiska przez ok. 2,5 do 5 lat. Ta stosunkowo szybka rotacja sprawia, że w administracji francuskiej przemieszcza się bardzo wielu urzędników wyszkolonych przez Sekretariat w sprawach europejskich, mogących wykorzystywać zdobyte doświadczenie w dalszej pracy.
SGAE jest głównym źródłem informacji francuskich ministerstw i parlamentu nt. polityk europejskich, kontroluje proces poprawnej implementacji prawa unijnego, wydatkowanie funduszy europejskich we Francji, a także koordynuje negocjacje w ramach Rady Unii Europejskiej poprzez dostarczenie odpowiednich instrukcji ministrom w nim uczestniczących oraz francuskiemu Stałemu Przedstawicielstwu przy UE. Działanie to opiera się na zasadzie konsensusu – osoba odpowiedzialna za kierowanie konkretnym sektorem SGAE przekazuje propozycje właściwym ministerstwom, które następnie kierują do niego swoje uwagi. Jeśli stanowiska danych resortów znacząco od siebie odbiegają, następują telefoniczne negocjacje. W przypadku, gdy ta forma zawiedzie, organizowane są spotkania uzgadniające. Jeśli podczas takiego spotkania uzgodnione zostanie wspólne stanowisko, zostaje ono przekazane do Brukseli, jako instrukcja, jeśli natomiast strony nadal nie mogą dojść do porozumienia, premier, lub zdecydowanie częściej doradca do spraw europejskich w jego gabinecie, dokonuje arbitrażu. Sekretariat koordynuje więc współpracę między resortami, a w przypadku braku porozumienia, poddaje sprawy pod arbitraż gabinetu Premiera, dzięki czemu nierzadko dochodzi do wzajemnego zweryfikowania i zharmonizowania priorytetów polityki europejskiej z priorytetami polityki wewnętrznej bądź odwrotnie.
Ten model dobrze sprawdza się we Francji od wielu lat, choć nie jest pozbawiony wad, wśród których wymienia się m.in. mały udział samorządów lokalnych w procesie ustalania francuskiego stanowiska w poszczególnych kwestiach dot. polityk europejskich. Warto zaznaczyć także, że w przypadku tak zorganizowanego modelu koordynacji, znacznie zmniejszona zostaje rola Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Austria
Na mocy zmian wprowadzonych w austriackiej Federalnej Ustawie Konstytucyjnej utworzono mechanizm konsultacyjny pomiędzy władzą ustawodawczą (Radą Narodową i Radą Federalną), a władzą wykonawczą (rządem federalnym) w sprawach unijnych. Rozwiązanie to nazwane zostało „modelem wiedeńskim”, który nadaje ustawodawcy uprawnienia do kontrolowania polityki europejskiej prowadzonej przez rząd federalny, jednocześnie zobowiązując go do konstruktywnej z nim współpracy w tym zakresie.
Najwięcej kompetencji w zakresie spraw unijnych posiada Urząd Kanclerski, który odpowiada za ogólną koordynację polityki europejskiej, oraz Ministerstwo Spraw Europejskich i Zagranicznych. Członkowie rządu są prawnie zobowiązani do niezwłocznego informowania Rady Narodowej i Bundesratu o wszystkich planowanych działaniach związanych z reprezentowaniem Austrii na arenie unijnej – dotyczy to zarówno aktów prawnych, dokumentów konsultacyjnych, porządków obrad, wyników posiedzeń Rady i wielu innych.
Funkcjonowanie tego modelu spowodowało wzrost znaczenia wyspecjalizowanych komórek parlamentarnych, przede wszystkim Komisji Głównej (Rada Narodowa) oraz Komisji do Spraw Unii Europejskiej (Rada Federalna), które odpowiadają za opiniowanie projektów aktów prawnych Unii Europejskiej oraz formułowanie zaleceń dot. stanowisk prezentowanych następnie przez rząd na forum instytucji unijnych. W zależności od sytuacji, opinie tych komisji mogą być dla rządu wiążące, względnie wiążące lub niewiążące.
Teoretycznie szerokie kompetencje dwuizbowego parlamentu są przez niego wykorzystywane w niewielkim stopniu, co wzmocniło przez lata dominację rządu federalnego w procesach decyzyjnych w UE. W praktyce komisje parlamentarne nie wydają najczęściej opinii wiążących, ale rekomendacje, które pozwalają ministrom na elastyczne działania w trakcie prowadzenia negocjacji na forum instytucji i organów unijnych.
Niemcy
Niemiecki model koordynacji polityki europejskich bardzo wyraźnie różni się zarówno od austriackiego, jak i francuskiego – mamy tu bowiem do czynienia z modelem zdecentralizowanym, w którym kompetencje koordynacyjne dzielone są pomiędzy różne podmioty, co warunkowane przez ustrój państwa (federacja – duży udział w kształtowaniu polityki europejskiej mają także landy) oraz system rządów (parlamentarno-gabinetowy).
Najważniejszymi aktami prawnymi, mającymi wpływ na kształt modelu koordynacji polityk europejskich w Niemczech, są: Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec, Ustawa o współpracy rządu federalnego i Bundestagu w sprawach UE oraz Ustawa o współpracy federacji i landów w sprawach UE. Zgodnie z postanowieniami niemieckiej konstytucji, w sprawach wspólnotowych współdziałają ze sobą: Parlament Federalny i – poprzez Radę Federalną – kraje związkowe, a także obywatele RFN.
Bardzo ważną rolę koordynacyjną w sprawach europejskich odgrywa urząd kanclerski. Zgodnie z Ustawą Zasadniczą Republiki Federalnej Niemiec to kanclerz określa wytyczne polityki i ponosi za nieodpowiedzialność oraz bierze udział w posiedzeniach Rady Europejskiej. Oprócz samego kanclerza i Urzędu Kanclerskiego szczególny wpływ na sprawy unijne mają dwa resorty – Federalne Ministerstwo Gospodarki i Ministerstwo Spraw Zagranicznych, które dzielą między sobą kompetencje związane z różnymi działaniami w ramach Unii Europejskiej, ale przede wszystkim sprawują nadzór nad przygotowaniem i przekazywaniem wytycznych dla niemieckiego Stałego Przedstawicielstwa na posiedzenia Komitetu Stałych Przedstawicieli (COREPER).
W koordynacji uczestniczą także Bundestag i Bundesrat – w pierwszym działa Komisja do Spraw UE, która reprezentuje jego stanowisko podczas posiedzeń Konferencji Komisji do Spraw Unijnych Parlamentów Unii Europejskiej. Bundesrat natomiast może wpływać na decyzje rządu w sprawach unijnych dotyczących krajów związkowych, które w sprawach europejskich współpracują ze sobą w ramach Konferencji Ministrów ds. Europejskich Krajów Związkowych. Poszczególne landy posiadają także swoje własne przedstawicielstwa przy UE Niemiecki model koordynacji posiada swoje wady i zalety. Jedną z zalet niewątpliwie jest aktywny udział krajów związków w kształtowaniu niemieckiej polityki wobec Unii Europejskiej. Podział kompetencji między wiele podmiotów wzmacnia także legitymizację ich działań, jednak powoduje, że podejmowanie wspólnych decyzji wymaga zdecydowanie więcej czasu.
Przedstawione modele koordynacji polityk europejskich w trzech państwach członkowskich Unii Europejskiej – Francji, Austrii oraz Niemczech, znacząco się od siebie różnią. Choć wydaje się, że wzajemnie korygują swoje niedoskonałości, żaden z nich nie jest wolny od wad. Nie można jednak powiedzieć, że którykolwiek z nich jest modelem nieprawidłowym czy nieefektywnym. Wszystko zależy bowiem od potrzeb wewnętrznych i kultury administracyjnej danego państwa.
Autorka: Klaudia Durma